-
1 cum [2]
2. cum, Praep. m. Abl. (auf Inschrn. auch cun u. con u. quom, in Hdschrn. auch quom geschr.) = ξύν od. σύν, mit, samt, nebst, nicht ohne (Ggstz. sine), zuw. verb. unā cum, simul cum (s. unā u. simul), zusammen mit, zugleich mit, I) im Raume: a) zur Ang. des Zusammenseins, der Gesellschaft, der Begleitung, semper ille antea cum uxore, tum sine ea, Cic. Mil. 55. – u. so esse, vivere, agitare, habitare, cenare, dormire cum alqo, w. s.: ire, abire, redire cum alqo, w. s.: mittere, dimittere, praemittere cum alqo, w. s.: alqm secum habere, secum ducere und ähnliche Verba, wo das Nähere zu finden sein wird. – m. Lebl., cum omnibus suis carris sequi, Caes.: cum impedimentis venire, Caes.: alqm cum litteris dimittere, Sall.: in tabernaculo sellam auream cum sceptro ac diademate iussit poni, Nep.: semper aliquid secum afferunt tuae litterae, Cic.: quidquid vides currit cum tempore, Sen. – u. im Unwillen (s. Fabri Sall. orat. Licin. § 18. p. 436), abi hinc cum donis tuis tam lepidis, Ter.: abi hinc cum tribunatibus et rogationibus tuis, Liv.: abi hinc cum immaturo amore ad sponsum, Liv. – / Auch in Verbindungen wie Liber pater et cum Castore Pollux, Hor., oder negaretis hoc mihi cum dis, Liv., od. dux cum principibus capiuntur, Liv., od. Demosthenes cum ceteris erant expulsi, Nep. ist der Begriff der Begleitung festzuhalten.
So nun bes.: α) bei Ang. der Begleitung eines Befehlshabers od. Untergebenen, eines Wächters od. Schützers, mit = in Begleitung, im Geleite von usw., eā (auf diesem Wege) cum Magone equites Hispanorum praemissos, Liv.: duumviros navales cum classe Pisas ire, Liv.: rex Hellespontum cum exercitu transiit, Liv.: consul iam cum legionibus mare traiecit, Liv.: reliquos cum custodibus in aedem Concordiae venire iubet, mit (unter) Bedeckung, Sall.: in hanc opimam mercedem, agite, cum dis bene iuvantibus arma capite, im Geleite der h. G., Liv.: so auch cum dis volentibus, Cato. – β) bei Ang. des gemeinschaftl. Besitzes mit jmd., unum imperium unumque magistratum habere cum ipsis, Liv.: alia omnia sibi cum collega (esse) ratus, alle anderen Obliegenheiten habe er mit dem K. gemeinschaftlich, Liv. – γ) bei Ang. des gemeinschaftlichen Wirkens mit jmd., mit = in Gemeinschaft mit, in Verbindung mit, im Verein mit, unter Mitwirkung von, verbunden mit, praedas bellicas imperatores cum paucis diripiebant, Sall.: Varro cum iis quas habebat legionibus ulteriorem Hispaniam tueatur, Caes.: in postremo C. Marius cum equitibus curabat, Sall.: Bocchus cum peditibus invadunt, Sall.: bellum gerere cum Aegyptiis ad versus regem, Nep.: cum alqo contra alqm arma ferre, Nep. – ebenso facere, stare cum alqo, w. s. – δ) bei Ang. des Verkehrs, mit = im Verkehre, im Umgange mit, in Verbindung mit, cum alqo se delectare od. se oblectare, Cic.: is quicum (= quocum) familiaritas fuerat, societas erat, Cic. (so auch 1. pāx, foedus cum alqo, s. pax, foedus): nihil cum potentiore iuris humani relinquitur inopi, Liv.: cum patrono Epicureo mihi omnia sunt, Cic.: mihi ante aedilitatem nihil erat cum Cornificio, Cic.: u. (mit Lebl.) quid mihi, inquit, cum ista summa sanctimonia ac diligentia? Cic. – orationem habere cum multitudine, Cic.: agere cum alqo, w. s.: reputare cum animo, secum und dgl., w. s. – und v. feindl. Verkehre, mit, pugnare, dimicare, certare, confligere, contendere cum alqo, w. s.: queri cum alqo, querelae cum alqo, w. s. – ε) bei Ang. der Vereinigung, Verknüpfung, der Übereinstimmung, sowie der Trennung, Abweichung u. dgl., zB. iungere, coniungere, conectere cum alqo u. dgl., w. s. – sentire, consentire, congruere cum alqo u. dgl., w. s. – distractum esse, dissidere, discrepare, dissentire, differre cum alqo u. dgl., w. s.
b) zur Ang. des Versehenseins mit etw., mit, in = versehen, bekleidet, ausgerüstet, ausgestattet, bewaffnet, begabt, behaftet mit usw., α) v. leb. Wesen: cursitare cum Sicyoniis (in siz. Schuhen), Cornif. rhet.: cum pallio purpureo versabatur in conviviis, Cic.: cum tunica pulla sedere solebat et pallio, Cic.: cives Romanos cum mitella saepe vidimus, Cic.: cum purpurea veste processit, Cic.: cum ramis oleae ingressi curiam, Liv.: quaestores cum fascibus mihi praesto fuerunt, Cic.: illum dicis cum armis aureis, mit der g. Rüstung (= der die g. Rüstung trägt, anhat), Plaut.: alqm pingere cum clipeo, Plin.: esse cum libro (ein Buch in der Hand haben), Cic.: esse cum catenis, K. tragen, Plaut.: esse cum telo, eine Waffe bei sich führen (was in Rom verboten war), Cic.: domi Caesaris deprehensum esse cum sica, Cic.: cum gladio cruento comprehensum esse in illo ipso loco, Cic.: in alqm cum ferro invadere, Cic.: cum telis impetum facere in alqm, Cic.: collocari cum gladiis, Cic. – porcus cum capite humano natus, Liv.: agnus biceps cum quinque pedibus natus, Liv.: Auximi nata puella cum dentibus, Liv. – iste adulescens cum hac dis irata fronte, Cic.: cum febri domum redire, Cic.: cum gravi vulnere ferri ex proelio, referri in castra, Liv. – legatos cum auctoritate (Vollmacht) mittere, Cic.: esse cum imperio, unumschränkte Gewalt-, den Oberbefehl haben (dagegen esse in imperio = ein höheres Staatsamt bekleiden), Cic.: ebenso nemine cum imperio aut magistratu tendente quoquam quin deverteret Rhodum, Suet: alqm cum imperio habere apud exercitum, Nep.: privatus sit an cum potestate, Cic. (vgl. Korte Cic. ep. 1, 1, 7. Zumpt Cic. Verr. 3, 74. p. 890). – erat T. Iuventius non indoctus et magna cum iuris civilis intellegentia, Cic.: abire cum gloria poterant, si etc., Curt. – β) v. Lebl.: salinum cum sale, Plaut.: olla cum aqua, Cato: fisci complures cum pecunia Siciliensi, Cic.: scrinium cum litteris, Sall.: duo pocula non magna, verum tamen cum emblemate, Cic.: currus cum falcibus et elephanti cum turribus, Gell. – bei Ang. des Ertrags, ager efficit cum octavo, cum decimo, bringt das achte, zehnte Korn, achtfältig, zehnfältig, Cic.: ut ex eodem semine aliubi cum decimo redeat, aliubi cum quinto decimo, Varro: cum centesima fruge agris fenus reddente terrā, Plin. – v. Zuständen, gloria est frequens de aliquo fama cum laude, Cic.: ut viginti annorum militiam cum illa virtute, cum illa fortuna taceam, Liv.
c) bei Ang. des Mittels u. Werkzeugs, mit, zB. ista cum lingua culos lingere, Catull.: extemplo silentio facto cum voce maxima conclamat, Claud. Quadrig. fr.: caede caudam cum tabula aliqua non ponderosa, Veget. mul. – u. so der gramm. t.t., scribi cum littera quadam, zB. terra in augurum libris scripta cum R uno, Varro LL. 5, 21.
II) in der Zeit, a) übh. bei Ang. des Gleichzeitigen, mit, bei, gleichzeitig mit, unmittelbar nach (zuw. auch verb. pariter cum, simul cum; s. die Auslgg. zu Ter. adelph. 5, 3, 55. Korte Sall. Iug. 68, 2 u. Lucan. 5, 678), abs te abii hinc hodie cum diluculo, Plaut.: cum prima luce Pomponii domum venire, Cic.: cum primo mane Leptim vehi, Auct. b. Afr.: so cum primo lumine solis, Verg.: u. bei den Dichtern oft cum sidere, Catull., cum luce, Ov., cum sole, Verg. – pariter cum ortu solis castra metari, Sall.: pariter cum occasu solis expeditos educere, Sall.: simul cum sole expergisci, Cic.: simul cum occasu solis egredi, Sall. – exiit cum nuntio Crassus, Caes.: cum his nuntius Romam ad consulendum redit, Liv.: simul cum domo designavit templo Iovis fines, Liv. – Ggstz., ut quaeratur, quid ante rem, quid cum re, quid post rem evenerit, Cic. top. 51.
b) bei Ang. gleichzeitiger Nebenumstände (sowohl äußerer Umstände als Gemütszustände), mit, unter, nicht ohne (Ggstz. sine, s. Suet. Cal. 16, 3 legata ex testamento Iuliae Augustae cum fide ac sine calumnia repraesentata persolvit), alqm cum cruciatu necare, Caes.: risus omnium cum hilaritate coortus est, Nep.: cum clamore in forum curritur, Liv.: cum silentio (in der Stille, lautlos, geräuschlos) audiri, ad alqm convenire, Liv. – obsides summa cum contumelia extorquere, Caes.: magno cum periculo suo (für sie) in eam turbam incĭderunt, Liv.: summa cum celeritate ad exercitum redire, Hirt. b. G.: multis cum lacrimis obsecrare, Caes.: alqd magno cum gemitu civitatis auferre, Cic.: cum gratulatione et ingenti favore populi domum reduci, Liv.: semper magno cum metu incipio dicere, Cic. – so oft in den Verbindungen cum (magna) cura, cum (bona) gratia, cum (bona) pace, cum (bona) venia, s. cūra, grātia, 1. pāx, venia. – zuw. auch bei Ang. von unmittelbar aus einer Handlung hervorgehenden Wirkungen u. Folgen, zu, zur, zum, quo die ad Alliam cum exitio urbis foede pugnatum, Liv.: illo itinere venit Lampsacum cum magna calamitate et prope pernicie civitatis, Cic.: magno cum periculo provinciae futurum, ut etc., Caes.: magna cum offensione civium suorum redire, Nep.: maxima cum offensione patrum abire consulatu, Liv.: summa cum offensione Pompeii domi remanere, Cic. – endlich auch bei Ang. eines gleichzeitig als Bedingung od. Beschränkung eintretenden Nebenumstandes, nur mit, doch nur mit (s. Fabri Sall. Iug. 86, 3), zB. liberalitas si cum mercede (benigna est), conducta est, Cic.: quibus videmus optabiles mortes fuisse cum gloria, Cic.: omnia cum pretio honesta videntur, wenn es nur Geld einträgt, Sall. – so bes. cum eo, quod od. ut od. ne, unter der Bedingung (Beschränkung), daß od. daß nicht usw., dergestalt-, doch so-, außerdem daß od. daß nicht usw. (griech. επὶ τούτῳ, εφ ᾽ᾧτε u. bl. εφ᾽ ᾧτε m. folg. Infin.), sit sane, quoniam ita tu vis, sed tamen cum eo, credo, quod sine peccato meo fiat, Cic.: Antium nova colonia missa cum eo, ut Antiatibus permitteretur, Liv.: obsequar voluntati tuae cum eo, ne dubites id opus geometrarum magis esse quam rusticorum, Col.: cum eo tamen, ne quis, qui valere et sanescere volet, hoc cotidianum habeat, Cels.; vgl. Brolén de eloc. Cels. p. 44. – u. cum eo, quod = außerdem daß, hoc cum eo quod candidos facit dentes, tum etiam confirmat, Scrib. 60: u. cum eo, ut = mit dem Umstande, daß usw., so daß zugleich, Liv. 8, 14, 2; 30, 10, 21; 36, 35, 3. – / cum wird dem Abl. der Personalpron. immer (s. Cic. or. 154), dem Abl. des Relativpron. häufig angehängt, also mecum, tecum, secum, nobiscum, vobiscum, quocum (quîcum), quācum, quocum, quibuscum; nicht selten aber auch (bei Livius, Vellejus u. Curtius immer) cum quo, cum qua, cum quibus. Vgl. Greef im Philol. 32, 711 ff. – Spätlat. mit Acc., cum uxorem suam, Rossi inscr. Chr. 144.
-
2 cum
1. cum (altl. quom), Coni. (ein alter Acc. gen. neutr. von qui), I) zu Angabe der Zeit, A) im allg.: 1) wenn, als, is qui non defendit iniuriam, cum potest, iniuste facit, Cic.: bes. mit vorausgehendem tum, tunc, nunc, iam, od. einem die Zeit bestimmenden Substant., wie tempus, annus, mensis u.a., fructus ingenii tum maxime capitur, cum in proximum quemque confertur, Cic.: cum primum, sobald als, Cic. – m. Praes. hist. od. aorist. Perf. od. Imperf., auch mit Infin. hist., wenn in der lebhaften Darstellung das Verhältnis der Sätze umgekehrt wird, dies haud multi intercesserant, cum legati venerunt, Liv.: dies nondum decem intercesserant, cum ille necatur, Cic.: caedebatur, cum nullus gemitus audiebatur, Liv.: iam dies consumptus erat, cum tamen barbari nihil remittere atque acrius instare, Sall.: häufig mit repente, subito, interim, interea u.a. verb., cum repente iubetur dicere, Cic. – 2) so oft als, so oft etwa, wenn etwa, cum ad aliquod oppidum venerat, in cubiculum deferebatur, Cic. – mit Coniunctiv, veniebat in theatrum, cum ibi concilium populi haberetur, Nep. – 3) seit, multi anni sunt, cum Fabius in aere meo est, Cic.B) insbes., mit dem Nbbegr. 1) einer relativen Bestimmung, bes. nach Substst. wie tempus, dies u.a., als, wo, fuit quoddam tempus, cum homines vagabantur, Cic.: fuit, cum hoc dici poterat, Liv. – m.————Coniunctiv, wenn der Zeitbegriff nach seiner Beschaffenheit näher erklärt werden soll, fuit tempus, cum rura colerent homines, Varro: fuit, cum arbitrarer, Cic.: saepe audivi, cum diceret, Cic. – 2) eines kausalen Zusammenhangs, wenn, cum imperium abrogabat, poterat videri facere id iniuste, Cic.: tibi maximas gratias ago, cum tantum litterae meae potuerunt, Cic. – 3) eines hypothetischen Zusammenhangs, wenn, nulla est haec amicitia, cum alter verum audire non vult, alter ad mentiendum paratus est, Cic.: in hominem dicendum est, cum oratio argumentationem non habet, Cic.: praeclare facis, cum puerum diligis, Cic.: dah. auch in konzessivem Zusammenhange, wenn, wenn auch, pauci potentes cum tabulas... emunt, tamen divitias vincere nequeunt, Sall. – Bes. in der Verbindung cum... tum, die zwei Sätze aneinander reiht. Steht in beiden Sätzen nur ein Verbum, so ist der Indicat. regelmäßig; hat jeder einzelne aber sein eigenes Verbum, so findet sich in dem mit cum eingeleiteten gewöhnlich der Coniunctiv. Im ersten Falle übersetzen wir cum... tum durch sowohl... als auch, nicht nur... sondern auch, im zweiten Falle durch wenn auch... so doch, sowohl... als auch ganz besonders, te cum semper valere cupio, tum certe, dum hic sumus, Cic.: cum plurimas commoditates amicitia contineat, tum illa praestat omnibus, Cic.: das zweite Glied auch noch durch etiam,————vero, maxime, praecipue, imprimis u.a. verstärkt, Cic.: auch können sowohl die mit cum gebildeten Sätze (Cic. ep. 6, 4, 1) als auch die mit tum gebildeten (Cic. ep. 9, 13, 2) gehäuft werden; bisweilen wird das zweite Glied auch durch simul angereiht, Liv. 3, 50, 10. – dah. steht cum maxime ellipt., gerade, besonders, vorzüglich, auch noch, cum maxime volo, Ter.: nunc cum maxime, Cic.: hanc amabat, ut cum maxime, Ter.: paret cum maxime mortuo, er gehorcht ihm auch noch, wenn er tot ist, Cic.: quae fiunt cum maxime, was häufig noch geschieht, Cic.II) zur Angabe der Ursache, mit Coniunctiv, A) im allg., da, cum valetudo et vita sine amicis insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare, Cic.: cum in communibus suggestis consistere non auderet, contionari ex turri alta solebat, Cic.: cum interemisset Clitum, vix a se manus continuit, Cic.: dah. quippe cum, utpote cum, zum Ausdruck einer subjektiven Ansicht des Redenden, Cic.B) insbes., mit dem Nbbgr. 1) des zeitlichen Zusammenhangs, bes. in der Erzählung, wo im Nebensatz das Imperf. od. Plusquamperf. steht, als, da, Zenonem, cum Athenis essem, audiebam frequenter, Cic.: Antigonus cum pugnaret, occisus est, Nep.: Epaminondas cum vicisset Lacedaemonios, quaesivit, Cic. – 2) eines konzessiven Zusammenhangs, da doch, obgleich, Druentiae flumen, cum aquae vim————vehat ingentem, non tamen navium patiens est, Liv.: cum rho dicere nequiret, exercitatione fecisse, ut etc., Cic.: Socratis ingenium immortalitati Plato scriptis suis tradidit, cum ipse litteram Socrates nullam reliquisset, Cic. – ⇒ Im Plaut. schreibt man quom, in allen übrigen Schriftstellern cum, bisweilen quum; vgl. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 183.————————2. cum, Praep. m. Abl. (auf Inschrn. auch cun u. con u. quom, in Hdschrn. auch quom geschr.) = ξύν od. σύν, mit, samt, nebst, nicht ohne (Ggstz. sine), zuw. verb. unā cum, simul cum (s. unā u. simul), zusammen mit, zugleich mit, I) im Raume: a) zur Ang. des Zusammenseins, der Gesellschaft, der Begleitung, semper ille antea cum uxore, tum sine ea, Cic. Mil. 55. – u. so esse, vivere, agitare, habitare, cenare, dormire cum alqo, w. s.: ire, abire, redire cum alqo, w. s.: mittere, dimittere, praemittere cum alqo, w. s.: alqm secum habere, secum ducere und ähnliche Verba, wo das Nähere zu finden sein wird. – m. Lebl., cum omnibus suis carris sequi, Caes.: cum impedimentis venire, Caes.: alqm cum litteris dimittere, Sall.: in tabernaculo sellam auream cum sceptro ac diademate iussit poni, Nep.: semper aliquid secum afferunt tuae litterae, Cic.: quidquid vides currit cum tempore, Sen. – u. im Unwillen (s. Fabri Sall. orat. Licin. § 18. p. 436), abi hinc cum donis tuis tam lepidis, Ter.: abi hinc cum tribunatibus et rogationibus tuis, Liv.: abi hinc cum immaturo amore ad sponsum, Liv. – ⇒ Auch in Verbindungen wie Liber pater et cum Castore Pollux, Hor., oder negaretis hoc mihi cum dis, Liv., od. dux cum principibus capiuntur, Liv., od. Demosthenes cum ceteris erant expulsi, Nep. ist der Begriff der Begleitung festzuhalten.————So nun bes.: α) bei Ang. der Begleitung eines Befehlshabers od. Untergebenen, eines Wächters od. Schützers, mit = in Begleitung, im Geleite von usw., eā (auf diesem Wege) cum Magone equites Hispanorum praemissos, Liv.: duumviros navales cum classe Pisas ire, Liv.: rex Hellespontum cum exercitu transiit, Liv.: consul iam cum legionibus mare traiecit, Liv.: reliquos cum custodibus in aedem Concordiae venire iubet, mit (unter) Bedeckung, Sall.: in hanc opimam mercedem, agite, cum dis bene iuvantibus arma capite, im Geleite der h. G., Liv.: so auch cum dis volentibus, Cato. – β) bei Ang. des gemeinschaftl. Besitzes mit jmd., unum imperium unumque magistratum habere cum ipsis, Liv.: alia omnia sibi cum collega (esse) ratus, alle anderen Obliegenheiten habe er mit dem K. gemeinschaftlich, Liv. – γ) bei Ang. des gemeinschaftlichen Wirkens mit jmd., mit = in Gemeinschaft mit, in Verbindung mit, im Verein mit, unter Mitwirkung von, verbunden mit, praedas bellicas imperatores cum paucis diripiebant, Sall.: Varro cum iis quas habebat legionibus ulteriorem Hispaniam tueatur, Caes.: in postremo C. Marius cum equitibus curabat, Sall.: Bocchus cum peditibus invadunt, Sall.: bellum gerere cum Aegyptiis ad versus regem, Nep.: cum alqo contra alqm arma ferre, Nep. – ebenso facere, stare cum alqo, w. s. – δ) bei Ang. des Verkehrs, mit = im Verkehre, im Umgange————mit, in Verbindung mit, cum alqo se delectare od. se oblectare, Cic.: is quicum (= quocum) familiaritas fuerat, societas erat, Cic. (so auch pax, foedus cum alqo, s. pax, foedus): nihil cum potentiore iuris humani relinquitur inopi, Liv.: cum patrono Epicureo mihi omnia sunt, Cic.: mihi ante aedilitatem nihil erat cum Cornificio, Cic.: u. (mit Lebl.) quid mihi, inquit, cum ista summa sanctimonia ac diligentia? Cic. – orationem habere cum multitudine, Cic.: agere cum alqo, w. s.: reputare cum animo, secum und dgl., w. s. – und v. feindl. Verkehre, mit, pugnare, dimicare, certare, confligere, contendere cum alqo, w. s.: queri cum alqo, querelae cum alqo, w. s. – ε) bei Ang. der Vereinigung, Verknüpfung, der Übereinstimmung, sowie der Trennung, Abweichung u. dgl., zB. iungere, coniungere, conectere cum alqo u. dgl., w. s. – sentire, consentire, congruere cum alqo u. dgl., w. s. – distractum esse, dissidere, discrepare, dissentire, differre cum alqo u. dgl., w. s.b) zur Ang. des Versehenseins mit etw., mit, in = versehen, bekleidet, ausgerüstet, ausgestattet, bewaffnet, begabt, behaftet mit usw., α) v. leb. Wesen: cursitare cum Sicyoniis (in siz. Schuhen), Cornif. rhet.: cum pallio purpureo versabatur in conviviis, Cic.: cum tunica pulla sedere solebat et pallio, Cic.: cives Romanos cum mitella saepe vidimus, Cic.: cum purpurea veste processit, Cic.: cum ramis oleae in-————gressi curiam, Liv.: quaestores cum fascibus mihi praesto fuerunt, Cic.: illum dicis cum armis aureis, mit der g. Rüstung (= der die g. Rüstung trägt, anhat), Plaut.: alqm pingere cum clipeo, Plin.: esse cum libro (ein Buch in der Hand haben), Cic.: esse cum catenis, K. tragen, Plaut.: esse cum telo, eine Waffe bei sich führen (was in Rom verboten war), Cic.: domi Caesaris deprehensum esse cum sica, Cic.: cum gladio cruento comprehensum esse in illo ipso loco, Cic.: in alqm cum ferro invadere, Cic.: cum telis impetum facere in alqm, Cic.: collocari cum gladiis, Cic. – porcus cum capite humano natus, Liv.: agnus biceps cum quinque pedibus natus, Liv.: Auximi nata puella cum dentibus, Liv. – iste adulescens cum hac dis irata fronte, Cic.: cum febri domum redire, Cic.: cum gravi vulnere ferri ex proelio, referri in castra, Liv. – legatos cum auctoritate (Vollmacht) mittere, Cic.: esse cum imperio, unumschränkte Gewalt-, den Oberbefehl haben (dagegen esse in imperio = ein höheres Staatsamt bekleiden), Cic.: ebenso nemine cum imperio aut magistratu tendente quoquam quin deverteret Rhodum, Suet: alqm cum imperio habere apud exercitum, Nep.: privatus sit an cum potestate, Cic. (vgl. Korte Cic. ep. 1, 1, 7. Zumpt Cic. Verr. 3, 74. p. 890). – erat T. Iuventius non indoctus et magna cum iuris civilis intellegentia, Cic.: abire cum gloria poterant, si etc., Curt. – β) v. Lebl.: salinum cum sale,————Plaut.: olla cum aqua, Cato: fisci complures cum pecunia Siciliensi, Cic.: scrinium cum litteris, Sall.: duo pocula non magna, verum tamen cum emblemate, Cic.: currus cum falcibus et elephanti cum turribus, Gell. – bei Ang. des Ertrags, ager efficit cum octavo, cum decimo, bringt das achte, zehnte Korn, achtfältig, zehnfältig, Cic.: ut ex eodem semine aliubi cum decimo redeat, aliubi cum quinto decimo, Varro: cum centesima fruge agris fenus reddente terrā, Plin. – v. Zuständen, gloria est frequens de aliquo fama cum laude, Cic.: ut viginti annorum militiam cum illa virtute, cum illa fortuna taceam, Liv.c) bei Ang. des Mittels u. Werkzeugs, mit, zB. ista cum lingua culos lingere, Catull.: extemplo silentio facto cum voce maxima conclamat, Claud. Quadrig. fr.: caede caudam cum tabula aliqua non ponderosa, Veget. mul. – u. so der gramm. t.t., scribi cum littera quadam, zB. terra in augurum libris scripta cum R uno, Varro LL. 5, 21.II) in der Zeit, a) übh. bei Ang. des Gleichzeitigen, mit, bei, gleichzeitig mit, unmittelbar nach (zuw. auch verb. pariter cum, simul cum; s. die Auslgg. zu Ter. adelph. 5, 3, 55. Korte Sall. Iug. 68, 2 u. Lucan. 5, 678), abs te abii hinc hodie cum diluculo, Plaut.: cum prima luce Pomponii domum venire, Cic.: cum primo mane Leptim vehi, Auct. b. Afr.: so cum primo lumine solis, Verg.: u. bei den Dichtern oft cum side-————re, Catull., cum luce, Ov., cum sole, Verg. – pariter cum ortu solis castra metari, Sall.: pariter cum occasu solis expeditos educere, Sall.: simul cum sole expergisci, Cic.: simul cum occasu solis egredi, Sall. – exiit cum nuntio Crassus, Caes.: cum his nuntius Romam ad consulendum redit, Liv.: simul cum domo designavit templo Iovis fines, Liv. – Ggstz., ut quaeratur, quid ante rem, quid cum re, quid post rem evenerit, Cic. top. 51.b) bei Ang. gleichzeitiger Nebenumstände (sowohl äußerer Umstände als Gemütszustände), mit, unter, nicht ohne (Ggstz. sine, s. Suet. Cal. 16, 3 legata ex testamento Iuliae Augustae cum fide ac sine calumnia repraesentata persolvit), alqm cum cruciatu necare, Caes.: risus omnium cum hilaritate coortus est, Nep.: cum clamore in forum curritur, Liv.: cum silentio (in der Stille, lautlos, geräuschlos) audiri, ad alqm convenire, Liv. – obsides summa cum contumelia extorquere, Caes.: magno cum periculo suo (für sie) in eam turbam incĭderunt, Liv.: summa cum celeritate ad exercitum redire, Hirt. b. G.: multis cum lacrimis obsecrare, Caes.: alqd magno cum gemitu civitatis auferre, Cic.: cum gratulatione et ingenti favore populi domum reduci, Liv.: semper magno cum metu incipio dicere, Cic. – so oft in den Verbindungen cum (magna) cura, cum (bona) gratia, cum (bona) pace, cum (bona) venia, s. cura, gratia, pax, venia. – zuw.————auch bei Ang. von unmittelbar aus einer Handlung hervorgehenden Wirkungen u. Folgen, zu, zur, zum, quo die ad Alliam cum exitio urbis foede pugnatum, Liv.: illo itinere venit Lampsacum cum magna calamitate et prope pernicie civitatis, Cic.: magno cum periculo provinciae futurum, ut etc., Caes.: magna cum offensione civium suorum redire, Nep.: maxima cum offensione patrum abire consulatu, Liv.: summa cum offensione Pompeii domi remanere, Cic. – endlich auch bei Ang. eines gleichzeitig als Bedingung od. Beschränkung eintretenden Nebenumstandes, nur mit, doch nur mit (s. Fabri Sall. Iug. 86, 3), zB. liberalitas si cum mercede (benigna est), conducta est, Cic.: quibus videmus optabiles mortes fuisse cum gloria, Cic.: omnia cum pretio honesta videntur, wenn es nur Geld einträgt, Sall. – so bes. cum eo, quod od. ut od. ne, unter der Bedingung (Beschränkung), daß od. daß nicht usw., dergestalt-, doch so-, außerdem daß od. daß nicht usw. (griech. επὶ τούτῳ, εφ ᾽ᾧτε u. bl. εφ᾽ ᾧτε m. folg. Infin.), sit sane, quoniam ita tu vis, sed tamen cum eo, credo, quod sine peccato meo fiat, Cic.: Antium nova colonia missa cum eo, ut Antiatibus permitteretur, Liv.: obsequar voluntati tuae cum eo, ne dubites id opus geometrarum magis esse quam rusticorum, Col.: cum eo tamen, ne quis, qui valere et sanescere volet, hoc cotidianum habeat, Cels.; vgl. Brolén de eloc. Cels. p.————44. – u. cum eo, quod = außerdem daß, hoc cum eo quod candidos facit dentes, tum etiam confirmat, Scrib. 60: u. cum eo, ut = mit dem Umstande, daß usw., so daß zugleich, Liv. 8, 14, 2; 30, 10, 21; 36, 35, 3. – ⇒ cum wird dem Abl. der Personalpron. immer (s. Cic. or. 154), dem Abl. des Relativpron. häufig angehängt, also mecum, tecum, secum, nobiscum, vobiscum, quocum (quîcum), quācum, quocum, quibuscum; nicht selten aber auch (bei Livius, Vellejus u. Curtius immer) cum quo, cum qua, cum quibus. Vgl. Greef im Philol. 32, 711 ff. – Spätlat. mit Acc., cum uxorem suam, Rossi inscr. Chr. 144. -
3 communico
commūnĭco ( conm-), āvi, ātum, 1, v. a. ( dep. access. form, communicati sint = communicaverint, Liv. 4, 24, 2) [communis].I.To divide something with one, whether in giving or receiving.A.In giving, to divide a thing with one, to communicate, impart, to share; esp. freq. of imparting in discourse (very freq. in all periods); constr. usu. aliquid cum aliquo; also inter aliquos, alicui, aliquem aliquā re. cum aliquo de aliquā re and absol.(α).With aliquid cum aliquo:(β).ut si quam praestantiam virtutis, ingenii, fortunae consecuti sunt, impertiant ea suis communicentque cum proximis,
Cic. Lael. 19, 70; id. Verr. 2, 5, 47, § 125; id. Div. in Caecil. 11, 33: auxilium [p. 384] sibi te putat adjunxisse, qui cum altero rem communicat, id. Rosc. Am. 40, 116:suam causam cum Chrysogono,
id. ib. 48, 140:cum iis praemium communicat, hortaturque ut, etc.,
Caes. B. G. 7, 37:civitatem nostram vobiscum,
Liv. 23, 5, 9:causam civium cum servis fugitivis,
Sall. C. 56, 5:at sua Tydides mecum communicat acta (i. e. me socium sumit actorum),
Ov. M. 13, 239:consilia cum finitimis civitatibus,
to make common cause, to take common counsel, commune, consult, Caes. B. G. 6, 2:cum plebeiis magistratibus,
Liv. 6, 11, 7; 28, 28, 5; Suet. Calig. 56:curam doloris cum aliquo,
Cic. Fam. 5, 16, 5.—Of discourse:homo, quocum omnia, quae me curā aliquā adficiunt, una communicem,
Cic. Att. 1, 18, 1:ea quae didicerant, cum civibus suis communicare non poterant,
id. N. D. 1, 4, 8; id. de Or. 1, 15, 66; id. Rosc. Am. 40, 116; Caes. B. G. 6, 20 al.; so cum aliquo de aliquā re:Pompeius, qui mecum... de te communicare solet,
Cic. Fam. 1, 7, 3:is mecum de tuā mansione communicat,
id. ib. 4, 4, 5:cum compluribus de ratione belli,
Suet. Tib. 18. —Aliquid inter aliquos:(γ).cum de societate inter se multa communicarent,
Cic. Quint. 4, 15:socii putandi sunt, quos inter res communicata est,
id. Verr. 2, 3, 20, § 50:ut quibus de rebus vellemus, tu tuis, ego meis, inter nos communicaremus,
id. Fam. 15, 4, 2; 11, 27, 2:communicato inter se consilio,
Liv. 8, 25, 9 (cf. a); Suet. Dom. 7.—Alicui aliquid, or de aliquā re (in Cic. only when the other party sharing is expressed by cum and abl.; cf.* (δ).Krebs, Antibarb. p. 250): quibus communicare de maximis rebus Pompeius consuerat,
Caes. B. C. 3, 18 (Dinter, ex conj., quibuscum):hisque omnium domus patent victusque communicatur,
id. B. G. 6, 23 fin.;so with redditur,
id. ib. 6, 13:sibi communicatum cum alio, non ademptum imperium esse,
Liv. 22, 27, 8 Weissenb. ad loc.:id aut ereptum illis est, aut certe nobis cum illis communicatum,
Cic. Brut. 73, 254; cf. id. Div. in Caecil. 4, 14 Halm ad loc.; id. Verr. 2, 5, 2, § 5; id. Rosc. Am. 49, 142; Mamert. Pan. Max. 10; Cic. Pis. 39, 94 Ascon.—Aliquem aliquā re:(ε).communicabo semper te mensā meā,
Plaut. Mil. 1, 1, 50.—Absol.: nonne prius communicatum oportuit? * Ter. And. 1, 5, 4; Cic. Sull. 3, 9:2.et secundas res splendidiores facit amicitia et adversas partiens communicansque leviores,
id. Lael. 6, 22; Quint. 9, 2, 22:ut ad se veniat rationesque belli gerendi communicet,
Caes. B. G. 7, 63:consilia communicant,
id. B. C. 2, 4 fin.; cf. Sall. C. 18, 5; Suet. Aug. 75 fin.; Plin. 11, 30, 36, § 108; Quint. 9, 2, 22.—Transf. of things: aliquid cum aliquā re, to join to an equal part, to unite:3.viri, quantas pecunias ab uxoribus dotis nomine acceperunt, tantas ex suis bonis cum dotibus communicant,
Caes. B. G. 6, 19:privabo potius illum debito testimonio, quam id cum meā laude communicem,
Cic. Ac. 2, 1, 3; id. Fam. 12, 2, 1.—In late Lat.: cum aliquo or alicui, to have intercourse with an inferior:B.ne cum peregrinis communicarent,
Just. 36, 2, 15:malis,
with evil-disposed persons, Aug. Ep. 162:ne communices homini indocto,
Vulg. Ecclus. 8, 5.—Also alicui rei, to take part in, Vulg. 1 Tim. 5, 22.—In receiving, to share something with one, to lake or receive a part, to partake, participate in (also class.).(α).Aliquid cum aliquo:(β).ut me juves Conmunicesque hanc mecum meam provinciam,
Plaut. Trin. 1, 2, 153; cf.:provinciam cum Antonio,
Cic. Pis. 2, 5:inimicitias mecum,
id. Fam. 15, 21, 2:qui sibi cum illo rationem communicatam putat,
believes that he has all things in common with him, id. Rosc. Am. 49, 142; cf. id. ib. 48, 140; id. Div. in Caecil. 4, 14; cf. id. Verr. 2, 5, 2. § 5 Zumpt; Liv. 22, 27, 8:haud dubitavit (Thalestris) fateri ad communicandos cum rege liberos se venisse,
Curt. 6, 5, 30 Vogel ad loc.—Absol.:(γ).primo labores et discrimina, mox et gloriam communicabat,
Tac. Agr. 8.—Alicui (late Lat.):II.altari Christi,
to receive the sacrament, Aug. Ep. 162; id. contra Cresc. 3, 36.—In Tertull., acc. to communis, II., to make common, i. e. low, base, to contaminate, defile, Tert. Spect. 17; id. Patient. 8. -
4 conmunico
commūnĭco ( conm-), āvi, ātum, 1, v. a. ( dep. access. form, communicati sint = communicaverint, Liv. 4, 24, 2) [communis].I.To divide something with one, whether in giving or receiving.A.In giving, to divide a thing with one, to communicate, impart, to share; esp. freq. of imparting in discourse (very freq. in all periods); constr. usu. aliquid cum aliquo; also inter aliquos, alicui, aliquem aliquā re. cum aliquo de aliquā re and absol.(α).With aliquid cum aliquo:(β).ut si quam praestantiam virtutis, ingenii, fortunae consecuti sunt, impertiant ea suis communicentque cum proximis,
Cic. Lael. 19, 70; id. Verr. 2, 5, 47, § 125; id. Div. in Caecil. 11, 33: auxilium [p. 384] sibi te putat adjunxisse, qui cum altero rem communicat, id. Rosc. Am. 40, 116:suam causam cum Chrysogono,
id. ib. 48, 140:cum iis praemium communicat, hortaturque ut, etc.,
Caes. B. G. 7, 37:civitatem nostram vobiscum,
Liv. 23, 5, 9:causam civium cum servis fugitivis,
Sall. C. 56, 5:at sua Tydides mecum communicat acta (i. e. me socium sumit actorum),
Ov. M. 13, 239:consilia cum finitimis civitatibus,
to make common cause, to take common counsel, commune, consult, Caes. B. G. 6, 2:cum plebeiis magistratibus,
Liv. 6, 11, 7; 28, 28, 5; Suet. Calig. 56:curam doloris cum aliquo,
Cic. Fam. 5, 16, 5.—Of discourse:homo, quocum omnia, quae me curā aliquā adficiunt, una communicem,
Cic. Att. 1, 18, 1:ea quae didicerant, cum civibus suis communicare non poterant,
id. N. D. 1, 4, 8; id. de Or. 1, 15, 66; id. Rosc. Am. 40, 116; Caes. B. G. 6, 20 al.; so cum aliquo de aliquā re:Pompeius, qui mecum... de te communicare solet,
Cic. Fam. 1, 7, 3:is mecum de tuā mansione communicat,
id. ib. 4, 4, 5:cum compluribus de ratione belli,
Suet. Tib. 18. —Aliquid inter aliquos:(γ).cum de societate inter se multa communicarent,
Cic. Quint. 4, 15:socii putandi sunt, quos inter res communicata est,
id. Verr. 2, 3, 20, § 50:ut quibus de rebus vellemus, tu tuis, ego meis, inter nos communicaremus,
id. Fam. 15, 4, 2; 11, 27, 2:communicato inter se consilio,
Liv. 8, 25, 9 (cf. a); Suet. Dom. 7.—Alicui aliquid, or de aliquā re (in Cic. only when the other party sharing is expressed by cum and abl.; cf.* (δ).Krebs, Antibarb. p. 250): quibus communicare de maximis rebus Pompeius consuerat,
Caes. B. C. 3, 18 (Dinter, ex conj., quibuscum):hisque omnium domus patent victusque communicatur,
id. B. G. 6, 23 fin.;so with redditur,
id. ib. 6, 13:sibi communicatum cum alio, non ademptum imperium esse,
Liv. 22, 27, 8 Weissenb. ad loc.:id aut ereptum illis est, aut certe nobis cum illis communicatum,
Cic. Brut. 73, 254; cf. id. Div. in Caecil. 4, 14 Halm ad loc.; id. Verr. 2, 5, 2, § 5; id. Rosc. Am. 49, 142; Mamert. Pan. Max. 10; Cic. Pis. 39, 94 Ascon.—Aliquem aliquā re:(ε).communicabo semper te mensā meā,
Plaut. Mil. 1, 1, 50.—Absol.: nonne prius communicatum oportuit? * Ter. And. 1, 5, 4; Cic. Sull. 3, 9:2.et secundas res splendidiores facit amicitia et adversas partiens communicansque leviores,
id. Lael. 6, 22; Quint. 9, 2, 22:ut ad se veniat rationesque belli gerendi communicet,
Caes. B. G. 7, 63:consilia communicant,
id. B. C. 2, 4 fin.; cf. Sall. C. 18, 5; Suet. Aug. 75 fin.; Plin. 11, 30, 36, § 108; Quint. 9, 2, 22.—Transf. of things: aliquid cum aliquā re, to join to an equal part, to unite:3.viri, quantas pecunias ab uxoribus dotis nomine acceperunt, tantas ex suis bonis cum dotibus communicant,
Caes. B. G. 6, 19:privabo potius illum debito testimonio, quam id cum meā laude communicem,
Cic. Ac. 2, 1, 3; id. Fam. 12, 2, 1.—In late Lat.: cum aliquo or alicui, to have intercourse with an inferior:B.ne cum peregrinis communicarent,
Just. 36, 2, 15:malis,
with evil-disposed persons, Aug. Ep. 162:ne communices homini indocto,
Vulg. Ecclus. 8, 5.—Also alicui rei, to take part in, Vulg. 1 Tim. 5, 22.—In receiving, to share something with one, to lake or receive a part, to partake, participate in (also class.).(α).Aliquid cum aliquo:(β).ut me juves Conmunicesque hanc mecum meam provinciam,
Plaut. Trin. 1, 2, 153; cf.:provinciam cum Antonio,
Cic. Pis. 2, 5:inimicitias mecum,
id. Fam. 15, 21, 2:qui sibi cum illo rationem communicatam putat,
believes that he has all things in common with him, id. Rosc. Am. 49, 142; cf. id. ib. 48, 140; id. Div. in Caecil. 4, 14; cf. id. Verr. 2, 5, 2. § 5 Zumpt; Liv. 22, 27, 8:haud dubitavit (Thalestris) fateri ad communicandos cum rege liberos se venisse,
Curt. 6, 5, 30 Vogel ad loc.—Absol.:(γ).primo labores et discrimina, mox et gloriam communicabat,
Tac. Agr. 8.—Alicui (late Lat.):II.altari Christi,
to receive the sacrament, Aug. Ep. 162; id. contra Cresc. 3, 36.—In Tertull., acc. to communis, II., to make common, i. e. low, base, to contaminate, defile, Tert. Spect. 17; id. Patient. 8. -
5 contendo
contendo, ĕre, tendi, tentum - tr. et intr. - - voir contentus. - tr. - [st1]1 [-] tendre (avec force), raidir, bander (un arc). - contendere tormenta telorum, Cic. Tusc. 2, 57: tendre les machines à lancer des traits. - (fides) contenta nervis, Cic. Fin. 4, 75: (lyre) tendue au moyen de ses cordes. - nervos contendere, Varr. L. 8, 63: tendre les muscles (faire effort). --- Cic. Fat. 21 ; Fam. 15, 14, 5. - contendere vires, Lucr. 4, 989: tendre ses forces. - ilia perpetuo risu contendere, Ov. A. A. 3, 285: se presser les côtes à cause d'un rire perpétuel. - contendere animum in tales curas Ov. P. 1, 5, 11: tendre son esprit vers de telles occupations. - qui cursum huc contendit suum, Plaut. Cist. 534: celui qui dirige vivement sa course ici. --- cf. Virg. En. 5, 834. [st1]2 [-] lancer [un trait, un javelot]. - Virg. En. 10, 521 ; Sil. 1, 323. [st1]3 [-] chercher à atteindre, à obtenir qqch, prétendre à. - contendere honores, Varr. Men. 450: solliciter les charges. - hic magistratus a populo summa ambitione contenditur, Cic. Verr. 2, 131: cette magistrature, on la sollicite du peuple avec les plus vives compétitions. - cf. Cic. Lael. 39 ; Att. 1, 8, 10, etc. - absol. contendere ab aliquo: solliciter qqn avec insistance. - cf. Cic. Amer. 4 ; Planc. 12 ; Att. 6, 2, 10, etc. - a me valde contendit de reditu in gratiam, Cic. Q. 3, 1, 15: il m'entreprend vivement pour une réconciliation. - [avec ut, ne]: - contendit ab eo, ut causam cognosceret, Cic. Verr. 1, 73: il le pressa d'instruire la cause. - pro suo jure contendet, ne patiamini... Cic. Verr. 5, 2: comme c'est son droit, il vous demandera avec insistance de ne pas souffrir... Caes. BC. 3, 97, 1. - [avec inf.] - hoc non contendo... mutare animum, Cic. Q. 1, 1, 38: je ne prétends pas modifier un caractère. - [avec prop. inf.] Vell. 2, 48, 1. [st1]4 [-] soutenir énergiquement, affirmer, prétendre. - contendere aliquid: soutenir qqch. --- Cic. Off. 2, 71; Amer. 47, etc. - contendere + prop. inf.: soutenir que. - cf. Verr. 5, 19 ; Font. 1; Arch. 15 ; Sest. 107, etc.; Caes. BG. 6, 37, 7, etc. - apud eos contendit falsa iis esse delata, Nep. Them. 7, 2: devant eux, il affirme qu'on leur a fait de faux rapports. [st1]5 [-] comparer. - contendere leges, Cic. Inv. 2, 145: comparer les lois. - contendere causas, Cic. Cat. 2, 25: comparer les partis en présence. - contendere rem cum re, Cic. Agr. 2, 96 ; Inv. 2, 173: comparer une chose avec une autre. - vetera et praesentia contendere, Tac. An. 13, 3: comparer le présent avec le passé. - poét. avec dat. contendere rem rei, aliquem alicui. --- Lucil. 24 ; 277 ; Hor. Ep. 1, 10, 26; Aus. 160, 9; 419, 33. - intr. - [st1]6 [-] bander les ressorts, tendre son énergie, faire effort, se raidir. - contendere lateribus, Cic. de Or. 1, 255: faire effort des poumons. - contendere voce, Cic. Lig. 6, faire effort de la voix. - contendere ad summam gloriam, Cic. Phil. 14, 32: tendre vers la gloire la plus haute. - contendere ad ultimum animo, Cic. Mur. 65: tendre de toute son énergie vers le point le plus éloigné. - avec inf. tranare contenderunt, Caes. BG. 1, 53, 2: ils s'efforcèrent de traverser à la nage. - hunc locum duabus ex partibus oppugnare contendit, Caes. BG. 5, 21: il essaie d'attaquer ce lieu en deux endroits. --- Caes. BG. 3, 15; Cic. Q. Fr. 1, 1, 13, § 38. - fugā salutem petere contenderunt, Caes. BG. 3, 15: ils cherchèrent leur salut dans la fuite. - [avec ut, ne]: - eos vidimus contendere ut... pervenirent, Cic. Verr. 5, 181: nous les avons vus s'efforcer de parvenir... Sest. 5 ; Phil. 9, 15, etc. - remis contendit ut... Caes. BG. 5, 8, 2: il tente à force de rames de... - ea ne fierent, contendit, Cic. Att. 12, 4, 2: il s'est opposé à cela de toutes ses forces. - contende quaeso atque elabora, ut... Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42: travaillez, je vous prie, travaillez sans relâche à ce que... - absol. vociferarer et, quantum maxime possem, contenderem, Cic. Fl. 16, 38: j'élèverais la voix, je m'expliquerais avec toute la véhémence dont je serais capable. - non posse oculo quantum contendere Lynceus, Hor. Ep. 1, 1, 28: ne pas avoir la vue perçante de Lyncée (*ne pas pouvoir fixer des yeux). [st1]7 [-] marcher vivement, faire diligence, se hâter. - quae res eum nocte una tantum itineris contendere coegit? Cic. Amer. 97: qu'est-ce qui le forçait à fournir une telle course en une seule nuit [faire un si long parcours]? - in Italiam magnis itineribus contendit, Caes. BG. 1, 10, 3: il se porte vivement en Italie par grandes étapes. --- BG. 1, 7, 1; 4, 18, 2. - [avec ad] BG. 2, 7, 3, etc... - statim exanimatus ad aedes contendit, Cic. Verr. 1, 67: aussitôt il se hâte à perdre haleine vers la maison. - avec inf.: Bibracte ire contendit, Caes. BG. 1, 23, 1: il se hâte d'aller à Bibracte. --- Caes. BG. 1, 10; Caes. BG. 4, 20. - in provinciam reverti contendit, Caes. BG. 3, 6: il se hâta de retourner dans la province. --- Cic. Planc. 41, 97; Virg. En. 1, 158; Cic. Planc. 40, 96. [st1]8 [-] se mesurer, lutter, rivaliser. - contendere cum aliquo, cum aliqua re: se mesurer avec qqn, avec qqch. - Cic. Flacc. 5 ; Balb. 59 ; Mil. 68 ; Off. 1, 38 ; Nat. 3, 10, etc. - contendere ingenio cum aliquo, Cic. Verr. 5, 174: rivaliser de talent avec qqn. - contendere de aliqua re cum aliquo, Cic Sull. 83: lutter avec qqn pour qqch. - contendere proelio, Caes. BG. 1, 48, 3: engager le combat (se mesurer dans un combat, combattre). - contendere contra populum Romanum armis, Caes. BG. 2, 13, 3: se mesurer les armes à la main contre le peuple romain. - contendere cum aliquo, Caes. BG. 1, 31, 6, etc.: se mesurer avec qqn. - inter se de potentatu contendebant, Caes. BG. 1, 31, 4: ils luttaient entre eux pour la suprématie. - contendere de honore, de dignitate, etc.: lutter pour les magistratures, pour les honneurs, etc. --- Cic. Mur. 21; Sull. 24, etc. - poét. contendere alicui: rivaliser, lutter avec qqn. - cf. Lucr. 3, 6 ; Prop. 1, 7, 3 ; 1, 14, 7 ; Sen. Nat. 1, 11, 2. [st1]9 [-] discuter. - contendere cum aliquo de mittendis legatis, Caes. BC. 3, 90, 2: discuter avec qqn pour l'envoi d'une ambassade.* * *contendo, ĕre, tendi, tentum - tr. et intr. - - voir contentus. - tr. - [st1]1 [-] tendre (avec force), raidir, bander (un arc). - contendere tormenta telorum, Cic. Tusc. 2, 57: tendre les machines à lancer des traits. - (fides) contenta nervis, Cic. Fin. 4, 75: (lyre) tendue au moyen de ses cordes. - nervos contendere, Varr. L. 8, 63: tendre les muscles (faire effort). --- Cic. Fat. 21 ; Fam. 15, 14, 5. - contendere vires, Lucr. 4, 989: tendre ses forces. - ilia perpetuo risu contendere, Ov. A. A. 3, 285: se presser les côtes à cause d'un rire perpétuel. - contendere animum in tales curas Ov. P. 1, 5, 11: tendre son esprit vers de telles occupations. - qui cursum huc contendit suum, Plaut. Cist. 534: celui qui dirige vivement sa course ici. --- cf. Virg. En. 5, 834. [st1]2 [-] lancer [un trait, un javelot]. - Virg. En. 10, 521 ; Sil. 1, 323. [st1]3 [-] chercher à atteindre, à obtenir qqch, prétendre à. - contendere honores, Varr. Men. 450: solliciter les charges. - hic magistratus a populo summa ambitione contenditur, Cic. Verr. 2, 131: cette magistrature, on la sollicite du peuple avec les plus vives compétitions. - cf. Cic. Lael. 39 ; Att. 1, 8, 10, etc. - absol. contendere ab aliquo: solliciter qqn avec insistance. - cf. Cic. Amer. 4 ; Planc. 12 ; Att. 6, 2, 10, etc. - a me valde contendit de reditu in gratiam, Cic. Q. 3, 1, 15: il m'entreprend vivement pour une réconciliation. - [avec ut, ne]: - contendit ab eo, ut causam cognosceret, Cic. Verr. 1, 73: il le pressa d'instruire la cause. - pro suo jure contendet, ne patiamini... Cic. Verr. 5, 2: comme c'est son droit, il vous demandera avec insistance de ne pas souffrir... Caes. BC. 3, 97, 1. - [avec inf.] - hoc non contendo... mutare animum, Cic. Q. 1, 1, 38: je ne prétends pas modifier un caractère. - [avec prop. inf.] Vell. 2, 48, 1. [st1]4 [-] soutenir énergiquement, affirmer, prétendre. - contendere aliquid: soutenir qqch. --- Cic. Off. 2, 71; Amer. 47, etc. - contendere + prop. inf.: soutenir que. - cf. Verr. 5, 19 ; Font. 1; Arch. 15 ; Sest. 107, etc.; Caes. BG. 6, 37, 7, etc. - apud eos contendit falsa iis esse delata, Nep. Them. 7, 2: devant eux, il affirme qu'on leur a fait de faux rapports. [st1]5 [-] comparer. - contendere leges, Cic. Inv. 2, 145: comparer les lois. - contendere causas, Cic. Cat. 2, 25: comparer les partis en présence. - contendere rem cum re, Cic. Agr. 2, 96 ; Inv. 2, 173: comparer une chose avec une autre. - vetera et praesentia contendere, Tac. An. 13, 3: comparer le présent avec le passé. - poét. avec dat. contendere rem rei, aliquem alicui. --- Lucil. 24 ; 277 ; Hor. Ep. 1, 10, 26; Aus. 160, 9; 419, 33. - intr. - [st1]6 [-] bander les ressorts, tendre son énergie, faire effort, se raidir. - contendere lateribus, Cic. de Or. 1, 255: faire effort des poumons. - contendere voce, Cic. Lig. 6, faire effort de la voix. - contendere ad summam gloriam, Cic. Phil. 14, 32: tendre vers la gloire la plus haute. - contendere ad ultimum animo, Cic. Mur. 65: tendre de toute son énergie vers le point le plus éloigné. - avec inf. tranare contenderunt, Caes. BG. 1, 53, 2: ils s'efforcèrent de traverser à la nage. - hunc locum duabus ex partibus oppugnare contendit, Caes. BG. 5, 21: il essaie d'attaquer ce lieu en deux endroits. --- Caes. BG. 3, 15; Cic. Q. Fr. 1, 1, 13, § 38. - fugā salutem petere contenderunt, Caes. BG. 3, 15: ils cherchèrent leur salut dans la fuite. - [avec ut, ne]: - eos vidimus contendere ut... pervenirent, Cic. Verr. 5, 181: nous les avons vus s'efforcer de parvenir... Sest. 5 ; Phil. 9, 15, etc. - remis contendit ut... Caes. BG. 5, 8, 2: il tente à force de rames de... - ea ne fierent, contendit, Cic. Att. 12, 4, 2: il s'est opposé à cela de toutes ses forces. - contende quaeso atque elabora, ut... Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42: travaillez, je vous prie, travaillez sans relâche à ce que... - absol. vociferarer et, quantum maxime possem, contenderem, Cic. Fl. 16, 38: j'élèverais la voix, je m'expliquerais avec toute la véhémence dont je serais capable. - non posse oculo quantum contendere Lynceus, Hor. Ep. 1, 1, 28: ne pas avoir la vue perçante de Lyncée (*ne pas pouvoir fixer des yeux). [st1]7 [-] marcher vivement, faire diligence, se hâter. - quae res eum nocte una tantum itineris contendere coegit? Cic. Amer. 97: qu'est-ce qui le forçait à fournir une telle course en une seule nuit [faire un si long parcours]? - in Italiam magnis itineribus contendit, Caes. BG. 1, 10, 3: il se porte vivement en Italie par grandes étapes. --- BG. 1, 7, 1; 4, 18, 2. - [avec ad] BG. 2, 7, 3, etc... - statim exanimatus ad aedes contendit, Cic. Verr. 1, 67: aussitôt il se hâte à perdre haleine vers la maison. - avec inf.: Bibracte ire contendit, Caes. BG. 1, 23, 1: il se hâte d'aller à Bibracte. --- Caes. BG. 1, 10; Caes. BG. 4, 20. - in provinciam reverti contendit, Caes. BG. 3, 6: il se hâta de retourner dans la province. --- Cic. Planc. 41, 97; Virg. En. 1, 158; Cic. Planc. 40, 96. [st1]8 [-] se mesurer, lutter, rivaliser. - contendere cum aliquo, cum aliqua re: se mesurer avec qqn, avec qqch. - Cic. Flacc. 5 ; Balb. 59 ; Mil. 68 ; Off. 1, 38 ; Nat. 3, 10, etc. - contendere ingenio cum aliquo, Cic. Verr. 5, 174: rivaliser de talent avec qqn. - contendere de aliqua re cum aliquo, Cic Sull. 83: lutter avec qqn pour qqch. - contendere proelio, Caes. BG. 1, 48, 3: engager le combat (se mesurer dans un combat, combattre). - contendere contra populum Romanum armis, Caes. BG. 2, 13, 3: se mesurer les armes à la main contre le peuple romain. - contendere cum aliquo, Caes. BG. 1, 31, 6, etc.: se mesurer avec qqn. - inter se de potentatu contendebant, Caes. BG. 1, 31, 4: ils luttaient entre eux pour la suprématie. - contendere de honore, de dignitate, etc.: lutter pour les magistratures, pour les honneurs, etc. --- Cic. Mur. 21; Sull. 24, etc. - poét. contendere alicui: rivaliser, lutter avec qqn. - cf. Lucr. 3, 6 ; Prop. 1, 7, 3 ; 1, 14, 7 ; Sen. Nat. 1, 11, 2. [st1]9 [-] discuter. - contendere cum aliquo de mittendis legatis, Caes. BC. 3, 90, 2: discuter avec qqn pour l'envoi d'une ambassade.* * *Contendo, contendis, contendi, contensum et contentum, contendere. Tendre ou Estendre.\Contendere poplitem. Horat. Estendre, ou roidir bien fort le jarret.\Contendere vincla. Virgil. Estraindre, Serrer bien fort.\Contendere tormenta. Cic. Tendre, Bender comme un arc, ou arbaleste, ou semblable.\Contendere animum. Ouid. Employer la force de son esprit.\Contendere, proficisci. Caesar, Ad eos contendit. Il tire et va droict à eulx.\Contendere cursum aliquo. Plaut. Dresser sa course vers quelque lieu.\Contendere iter constitutum. Caesar. Aller le chemin qu'on a entreprins, Poursuyvre son chemin.\Contendit Romam. Sallust. Il va droict à Rome.\Contendere magnis itineribus in Italiam. Caesar. Aller à grandes journees droict en Italie.\In orbem diuersum fama contendere. Ouid. Aller par bruit et renommee jusques aux pais loingtains, Avoir grand bruit et renommee en loingtain pais.\Contendere agmen. Curt. Mener hastivement.\Contendere. Virgil. Tascher de tout son povoir.\Animo contendere. Cic. S'efforcer de tout son esprit.\Contendere omnibus neruis. Cic. S'efforcer de toute sa puissance, S'esvertuer.\Contendere neruos in re aliqua. Cic. Employer toute sa force.\Contendere rectis studiis ad magna. Cic. Tascher de parvenir à grande chose.\Frustra contendere. Virgil. S'efforcer en vain.\Contendere aliquid ab aliquo. Cic. Presser aucun de quelque chose, Luy demander affectueusement, Insister merveilleusement.\Omni studio a te mi Brute contendo, vt Ciceronem meum ne dimittas. Cic. Je te requiers le plus affectueusement que je puis, que, etc.\Quantum potero, voce contendam, vt hoc Pop. Rom. exaudiat. Cic. Je crieray tant que je pourray.\Vt Asclepiades contendit. Cels. Comme Asclepiades dit et afferme, ou Defend et soustient, ou Contend.\Contendere, Certure: vt Contendere aduersus aliquem. Cic. Se debatre contre aucun, Contendre, Estriver.\Contendunt verbis inter se, non pugnis. Cic. Ils estrivent.\Si causa cum causa contenderet. Cic. S'il n'estoit question que de regarder le merite des causes.\Contendere ciuiliter. Cic. Avoir different et contention avec aucun et le desmesler par justice, comme doibvent faire citoyens les uns avec les autres.\Nec cedere vult, nec contendere. Quintil. Il ne veult ne plaider ne payer. Bud.\Contendere de honore. Cic. Estre en debat ou different de l'honneur.\Contendere bello cum aliquo. Virgil. Quand deux s'entrefont la guerre. \ Cursu contendere. Ouid. A qui courra le mieulx.\Contendere summo iure. Cic. Traicter aucun en justice et à la rigueur.\Contendere iurgio cum aliquo. Cic. Tanser à aucun, Estriver contre aucun.\Lite de re aliqua contendere. Quintil. Plaider pour quelque chose.\Ludo contendere cum aliquo. Virgil. Jouer à luy ou contre luy.\Marte contendere. Virgil. Combatre.\Contendere muneribus cum aliquo. Martial. A qui fera plus de dons et de presens.\Pedibus contendere cum aliquo. Ouid. A qui courra le plus viste.\Pignore aliquo contendere. Catul. Gager, Faire gageure.\Sacramento contendere. Cic. Faire gageure judiciaire à l'encontre d'aucun à la facon ancienne.\Verbis contendere. Ouid. Estriver de parolles.\Contendere omnia. Cic. Ne laisser rien passer sur quoy on ne s'arreste et qu'on ne debatte.\Contendere duos. Tacit. Les mettre teste à teste l'un contre l'autre à qui gaignera la victoire.\Contendere rem aliquam cum alia. Apuleius. Comparer une chose à l'autre, Faire comparaison d'une chose à l'autre.\Magistratus a populo summa ambitione contenditur. Cic. L'office est demandé au peuple par grande brigue. -
6 facio
făcĭo, feci, factum, 3, v. a. and n.; in pass.: fio, factus, fieri ( imper. usually fac, but the arch form face is freq., esp. in Plaut. and Ter., as Plaut. As. prol. 4; 1, 1, 77; id. Aul. 2, 1, 30; id. Cist. 2, 1, 28; id. Ep. 1, 1, 37; 2, 2, 117; id. Most. 3, 2, 167 et saep.; Ter. And. 4, 1, 57; 4, 2, 29; 5, 1, 2; 14; id. Eun. 1, 2, 10 al.; Cato, R. R. 23, 1; 26; 32 al.; Cat. 63, 78; 79; 82; Ov. Med. fac. 60; Val. Fl. 7, 179 al.; futur. facie for faciam, Cato ap. Quint. 1, 7, 23; cf. dico, init., and the letter e:I.faxo,
Plaut. Am. 1, 1, 199; 2, 1, 42; 3, 3, 17; 3, 4, 14; 5, 1, 55 et saep.; Ter. And. 5, 2, 13; id. Eun. 2, 2, 54; 4, 3, 21 al.; Verg. A. 9, 154; 12, 316; Ov. M. 3, 271; 12, 594: faxim, Enn. ap. Non. 507, 23; Plaut. Am. 1, 3, 13; id. Aul. 3, 2, 6; 3, 5, 20 al.; Ter. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13:faxis,
Hor. S. 2, 3, 38; Sil. 15, 362: faxit, Lex Numae in Paul. ex Fest. s. v. ALIVTA, p. 6 Mull.; Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 12; Plaut. Capt. 3, 4, 90; 3, 5, 54; id. Cas. 3, 5, 6 al.; Ter. Heaut. 1, 2, 24; id. Phorm. 3, 3, 21:faximus,
Plaut. Truc. 1, 1, 40: faxitis, an old form in Liv. 23, 11, 2; 25, 12, 10; 29, 27, 3:faxint,
Plaut. Am. 2, 1, 85; id. Aul. 2, 1, 27; 2, 2, 79 al.; Ter. Heaut. 1, 1, 109; id. Hec. 1, 2, 27; 3, 2, 19; Cic. Verr. 2, 3, 35, § 81; id. Fam. 14, 3, 3.—In pass. imper.:fi,
Plaut. Curc. 1, 1, 87; Hor. S. 2, 5, 38; Pers. 1, 1, 39:fite,
Plaut. Curc. 1, 1, 89 al. — Indic.: facitur, Nigid. ap. Non. 507, 15: fitur, Cato ap. Prisc. p. 789:fiebantur,
id. ib.: fitum est, Liv. Andron. ap. Non. 475, 16.— Subj.: faciatur, Titin. ib.— Inf.: fiere, Enn. ap. Charis. p. 75 P.; Ann. v. 15, ed. Vahl.; Laev. ap. Gell. 19, 7, 10.—On the long i of fit, v. Ritschl, prol. p. 184, and cf. Plaut. Capt. prol. 25: ut fit in bello) [prob. root bha-; Sanscr. bhasas, light; Gr. pha-, in phainô, phêmi; cf. fax, facetiae, facilis, Corss. Ausspr. 1, 423.—But Curt. refers facio to root the- (strengthened THEK), Griech. Etym. p. 64], to make in all senses, to do, perform, accomplish, prepare, produce, bring to pass, cause, effect, create, commit, perpetrate, form, fashion, etc. (cf. in gen.:ago, factito, reddo, operor, tracto): verbum facere omnem omnino faciendi causam complectitur, donandi, solvendi, judicandi, ambulandi, numerandi,
Dig. 50, 16, 218.Act.A.In gen.(α).With acc.: ut faber, cum quid aedificaturus est, non ipse facit materiam, sed ea utitur, quae sit parata, etc.... Quod si non est a deo materia facta, ne terra quidem et aqua et aer et ignis a deo factus est, Cic. N. D. Fragm. ap. Lact. 2, 8 (Cic. ed. Bait. 7, p. 121):(β).sphaera ab Archimede facta,
Cic. Rep. 1, 14:fecitque idem et sepsit de manubiis comitium et curiam,
id. ib. 2, 17:aedem,
id. ib. 2, 20:pontem in Arari faciundum curat,
Caes. B. G. 1, 13, 1:castra,
id. ib. 1, 48, 2; Cic. Fam. 15, 4, 4:faber vasculum fecit,
Quint. 7, 10, 9:classem,
Caes. B. G. 4, 21, 4:cenas et facere et obire,
Cic. Att. 9, 13, 6:ignem lignis viridibus,
id. Verr. 2, 1, 17, § 45:poema,
to compose, id. Pis. 29, 70:carmina,
Juv. 7, 28:versus,
id. 7, 38:sermonem,
Cic. Fam. 9, 8, 1; cf.litteram,
id. Ac. 2, 2, 6: ludos, to celebrate, exhibit = edere, id. Rep. 2, 20; id. Att. 15, 10;also i. q. ludificari,
Plaut. Capt. 3, 4, 47:sementes,
i. e. to sow, Caes. B. G. 1, 3, 1:messem,
Col. 2, 10, 28:pecuniam,
to make, acquire, Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17:manum (with parare copias),
to collect, prepare, id. Caecin. 12, 33; so,cohortes,
Caes. B. C. 3, 87, 4:exercitum,
Vell. 2, 109, 2; and:auxilia mercede,
Tac. A. 6, 33:iter,
Cic. Att. 3, 1; id. Planc. 26, 65; id. Div. 1, 33, 73 et saep.; cf.also the phrases: aditum sibi ad aures,
Quint. 4, 1, 46:admirationem alicujus rei alicui,
to excite, Liv. 25, 11, 18; Sen. Ep. 115:aes alienum,
Cic. Att. 13, 46, 4; Liv. 2, 23, 5; Sen. Ep. 119, 1:alienationem disjunctionemque,
Cic. Lael. 21, 76:animum alicui,
Liv. 25, 11, 10:arbitrium de aliquo,
to decide, Hor. C. 4, 7, 21;opp. arbitrium alicui in aliqua re,
i. e. to leave the decision to one, Liv. 43, 15, 5:audaciam hosti,
id. 29, 34, 10:audientiam orationi,
Cic. Div. in Caecil. 13, 42:auspicium alicui,
Liv. 1, 34, 9; Hor. Ep. 1, 1, 86:auctoritatem,
Cic. de Imp. Pomp. 15, 43:bellum,
Cic. Off. 1, 11, 35; Caes. B. G. 3, 29, 2:multa bona alicui,
Plaut. Poen. 5, 4, 46:castra,
to pitch, Tac. H. 5, 1:caulem,
to form, Col. Arb. 54:clamores,
to make, raise, Cic. Brut. 95, 326:cognomen alicui,
to give, Liv. 1, 3, 9:commercium sermonis,
id. 5, 15, 5:concitationes,
Caes. B. C. 3, 106 fin.:conjurationes,
to form, id. B. G. 4, 30 fin.:consuetudinem alicui cum altero,
Cic. Fam. 13, 23, 1:consilia alicui,
Liv. 35, 42, 8:contentionem cum aliquo,
Cic. Off. 1, 38, 137:controversiam,
to occasion, id. Or. 34, 121:convicium magnum alicui,
id. Fam. 10, 16, 1:copiam pugnandi militibus,
Liv. 7, 13, 10:corpus,
to grow fat, corpulent, Cels. 7, 3 fin.; Phaedr. 3, 7, 5:curam,
Tac. A. 3, 52:damnum,
to suffer, Cic. Brut. 33, 125:detrimentum,
id. Verr. 2, 4, 9, § 20:desiderium alicujus, rei alicui,
Liv. 3, 34, 7; 7, 24, 10:dicta,
Ov. F. 2, 375; 3, 515:difficultatem,
Quint. 10, 3, 10 and 16:discordiam,
to cause, Tac. H. 3, 48:discrimen,
Quint. 7, 2, 14; 11, 1, 43:disjunctionem (with alienationem),
Cic. Lael. 21, 76:dolorem alicui,
id. Att. 11, 8, 2:dulcedinem,
Sen. Ep. 111:eloquentiam alicui (ira),
Quint. 6, 2, 26:epigramma,
to write, Cic. Arch. 10, 25:errorem,
Sen. Ep. 67:eruptiones ex oppido,
Caes. B. C. 2, 2, 5:exemplum,
Quint. 5, 2, 2: exempla = edere or statuere, Plaut. Most. 5, 1, 66. exercitum, to raise, muster, Tac. A. 6, 33:exspectationem,
Quint. 9, 2, 23:facinus,
Plaut. Bacch. 4, 9, 1; Cic. Fin. 2, 29, 95; Tac. A. 12, 31:facultatem recte judicandi alicui,
Cic. Verr. 2, 2, 73, § 179:fallaciam,
Ter. And. 1, 8, 7:famam ingenii,
Quint. 11, 2, 46:fastidium,
Liv. 3, 1, 7:favorem alicui,
id. 42, 14, 10; Quint. 4, 1, 33:fidem alicui,
Cic. Cat. 3, 2, 4; id. Att. 7, 8, 1; Quint. 6, 2, 18:finem,
Cic. Att. 16, 16, 16; id. Rep. 2, 44:formidinem,
to excite, Tac. H. 3, 10:fortunam magnam (with parare),
Liv. 24, 22, 9:fraudem,
Plaut. Mil. 2, 2, 9; Cic. Att. 4, 12:fugam fecerunt, stronger than fugerunt,
Liv. 8, 9, 12 Weissenb.; Sall. J. 53, 3;but: cum fugam in regia fecisset (sc. ceterorum),
Liv. 1, 56, 4; so,fugam facere = fugare,
id. 21, 5, 16; 21, 52, 10:fugam hostium facere,
id. 22, 24, 8; 26, 4, 8 al.:gestum vultu,
Quint. 11, 3, 71:gradum,
Cic. de Or. 2, 61, 249; id. Verr. 2, 2, 1, § 3; Quint. 3, 6, 8:gratiam alicujus rei,
Liv. 3, 56, 4; 8, 34, 3:gratulationem alicui,
Cic. Fam. 11, 18, 3; Sen. Ep. 6:gratum alicui,
Ter. Eun. 4, 4, 56; Cic. Rep. 1, 21; cf.:gratissimum alicui,
id. Fam. 7, 21 fin.:histrioniam,
Plaut. Am. prol. 152:homicidium,
to commit, Quint. 5, 9, 9:hospitium cum aliquo,
Cic. Balb. 18, 42:imperata,
Caes. B. G. 2, 3, 3:impetum in hostem,
Cic. Fin. 1, 10, 34; Liv. 25, 11, 2:incursionem,
Liv. 3, 38, 3:indicium,
Cic. Verr. 2, 1, 57, § 150:inducias,
id. Phil. 8, 7, 20:initium,
to begin, id. Agr. 2, 29, 79; cf.:initia ab aliquo,
id. Rep. 1, 19:injuriam,
id. ib. 3, 14 (opp. accipere); Caes. B. G. 1, 36, 4; Quint. 3, 6, 49; 10, 1, 115:insidias alicui,
Cic. Mil. 9, 23:iram,
Quint. 6, 1, 14:jacturam,
Cic. Off. 3, 23, 89; id. Fin. 2, 24, 79; Caes. B. G. 7, 77, 7:judicium,
Cic. Att. 7, 23, 2:judicatum,
to execute, id. Fl. 20, 48:jus alicui,
Liv. 32, 13, 6:jussa,
Ov. F. 1, 379:laetitiam,
Cic. Fin. 1, 7, 25:largitiones,
id. Tusc. 3, 20, 48:locum poetarum mendacio,
Curt. 3, 1, 4:locum alicui rei,
Cels. 2, 14 fin.; 7, 4, 3; Curt. 4, 11, 8; Sen. Ep. 91, 13 et saep.:longius,
Cic. Leg. 1, 7, 22 al.:valde magnum,
id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7:medicinam alicui,
to administer, id. Fam. 14, 7:memoriam,
Quint. 11, 2, 4:mentionem,
Cic. Q. Fr. 2, 11, 2:metum,
to excite, Tac. A. 6, 36:turbida lux metum insidiarum faciebat,
suggested, Liv. 10, 33, 5:metum alicui,
id. 9, 41, 11:missum aliquem,
Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:modum irae,
Liv. 4, 50, 4:moram,
Cic. Att. 16, 2, 1; Plaut. Most. 1, 1, 72:morem alicujus rei sibi,
Liv. 35, 35, 13:motus,
id. 28, 46, 8: multam alicui, Cato ap. Gell. 11, 1, 6:munditias,
id. R. R. 2, 4:mutationem,
Cic. Sest. 12, 27; id. Off. 1, 33, 120:multa alicui,
id. Q. Fr. 3, 1, 5, § 16:naufragium,
to suffer, id. Fam. 16, 9, 1:negotium alicui,
to give to do, make trouble for, Quint. 5, 12, 13; Just. 21, 4, 4:nomen alicui,
Liv. 8, 15, 8; cf.nomina,
to incur debts, Cic. Off. 3, 14, 59:odium vitae,
Plin. 20, 18, 76, § 199:officium suum,
Ter. Phorm. 4, 5, 12:omnia amici causa,
Cic. Lael. 10, 35; id. Fam. 5, 11, 2:opinionem alicui,
id. Div. in Caecil. 14, 45:orationem,
id. de Or. 1, 14, 63; id. Brut. 8, 30; id. Or. 51, 172:otia alicui,
to grant, Verg. E. 1, 6:pacem,
to conclude, Cic. Off. 3, 30, 109:pecuniam ex aliqua re,
id. Verr. 2, 2, 6, § 17:periculum,
Ter. Eun. 3, 2, 23; id. Heaut. 2, 1, 9; Tac. A. 13, 33; 16, 19; Sall. C. 33, 1: perniciem alicui, to cause, = parare, Tac. H. 2, 70:planum,
Cic. Rosc. Am. 19, 54:potestatem,
id. Cat. 3, 5, 11; id. Rep. 2, 28:praedam,
Caes. B. G. 4, 34, 5; Cic. Verr. 2, 1, 60, § 156; Plaut. Poen. 3, 6, 8:praedas ab aliquo,
Nep. Chabr. 2, 2:proelium,
to join, Caes. B. G. 1, 13; Cic. Deiot. 5, 13; Liv. 25, 1, 5; Tac. H. 4, 79; id. A. 12, 40:promissum,
Cic. Off. 3, 25, 95:pudorem,
Liv. 3, 31, 3:ratum,
id. 28, 39, 16:rem,
Ter. Ad. 2, 2, 12:reum,
to accuse, Cic. Verr. 2, 2, 38: risum, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 1; Quint. 6, 1, 40; 48:scelus,
to commit, Tac. H. 1, 40:securitatem alicui,
Liv. 36, 41, 1:sermonem,
Cic. Verr. 2, 1, 26, § 66:significationem ignibus,
Caes. B. G. 2, 33, 3:silentium,
Liv. 24, 7, 12:somnum,
to induce, Juv. 3, 282:spem,
Cic. Att. 3, 16; Liv. 30, 3, 7:spiritus,
id. 30, 11, 3:stercus,
Col. 2, 15:stipendia,
Sall. J. 63, 3; Liv. 3, 27, 1; 5, 7, 5:stomachum alicui,
Cic. Att. 5, 11, 2; id. Fam. 1, 9, 10:suavium alicui,
Plaut. As. 4, 1, 53:suspicionem,
Cic. Fl. 33, 83:taedium alicujus rei,
Liv. 4, 57, 11:terrorem iis,
to inflict, id. 10, 25, 8:timorem,
to excite, id. 6, 28, 8:mihi timorem,
Cic. Fam. 10, 18, 2:totum,
Dig. 28, 5, 35:transitum alicui,
Liv. 26, 25, 3:turbam,
Ter. Eun. 4, 1, 2:urinam,
Col. 6, 19:usum,
Quint. 10, 3, 28:vadimonium,
Cic. Quint. 18, 57:verbum, verba,
to speak, talk, id. Verr. 2, 4, 65, § 147:verbum,
to invent, id. Fin. 3, 15, 51:versus,
id. Q. Fr. 3, 5:vestigium,
id. Rab. Post. 17, 47: viam [p. 717] sibi, Liv. 3, 5, 6:vim alicui or in aliquem,
id. 38, 24, 4; 3, 5, 5:vires,
to get, acquire, Quint. 10, 3, 3:vitium,
Cic. Top. 3, 15 al. —With ut, ne, quin, or the simple subj.:(γ).faciam, ut ejus diei locique meique semper meminerit,
Plaut. Capt. 4, 2, 20:facere ut remigret domum,
id. Pers. 4, 6, 3; id. Capt. 3, 4, 78; 4, 2, 77:ea, quantum potui, feci, ut essent nota nostris,
Cic. Ac. 1, 2, 8:facito, ut sciam,
id. Att. 2, 4, 4:non potuisti ullo modo facere, ut mihi illam epistolam non mitteres,
id. ib. 11, 21, 1:si facis ut patriae sit idoneus,
Juv. 14, 71:ut nihil ad te dem litterarum facere non possum,
Cic. Ac. 8, 14, 1; for which, with quin:facere non possum, quin ad te mittam,
I cannot forbear sending, id. ib. 12, 27, 2:fecisti, ut ne cui maeror tuus calamitatem afferret,
id. Clu. 60, 168:fac, ne quid aliud cures,
id. Fam. 16, 11, 1:domi assitis, facite,
Ter. Eun. 3, 2, 53:fac fidele sis fidelis,
Plaut. Capt. 2, 3, 79:fac cupidus mei videndi sis,
Cic. Fam. 5, 21, 5:fac cogites,
id. ib. 11, 3, 4.—In pass.:fieri potest, ut recte quis sentiat, etc.,
Cic. Tusc. 1, 3, 6: potest fieri, ut iratus dixerit, etc., Crass. ap. Cic. de Or. 2, 70, 285:nec fieri possit, ut non statim alienatio facienda sit,
id. Lael. 21, 76; so with ut non, id. Verr. 2, 2, 77, § 190 (Zumpt, Gram. § 539).—With inf. = efficere, curare, to cause (rare):(δ).nulla res magis talis oratores videri facit,
Cic. Brut. 38, 142; Pall. 6, 12:aspectus arborum macrescere facit volucres inclusas,
Varr. R. R. 3, 5, 3; Sall. Fragm. ap. Sen. Ep. 114:qui nati coram me cernere letum Fecisti,
Verg. A. 2, 539; Ov. H. 17, 174:mel ter infervere facito,
Col. 12, 38, 5 (perh. also in Ov. H. 6, 100, instead of favet, v. Loers. ad h. l.; cf. infra, B. 4.).—Absol.:B.ego plus, quam feci, facere non possum,
Cic. Fam. 11, 14, 3:faciam, ut potero, Laeli,
id. de Sen. 3, 7; cf. id. Rep. 1, 24:noli putare, pigritia me facere, quod non mea manu scribam,
id. Att. 16, 15, 1; so,facere = hoc or id facere,
Lucr. 4, 1112 (cf. Munro ad loc.); 1153: vereor ne a te rursus dissentiam. M. Non facies, Quinte, Cic. Leg. 3, 15, 33;so after scribam,
id. Att. 16, 16, 15:nominaverunt,
id. Rep. 2, 28, 50;after disserere: tu mihi videris utrumque facturus,
id. ib. 2, 11, 22;after fingere: ut facit apud Platonem Socrates,
id. ib.:necesse erit uti epilogis, ut in Verrem Cicero fecit,
Quint. 6, 1, 54:qui dicere ac facere doceat,
id. 2, 3, 11:faciant equites,
Juv. 7, 14; Liv. 42, 37, 6:petis ut libellos meos recognoscendos curem. Faciam,
Plin. Ep. 4, 26, 1; 5, 1, 4 et saep. (cf. the use of facio, as neutr., to resume or recall the meaning of another verb, v. II. E. infra; between that use and this no line can be drawn).In partic.1.With a double object, to make a thing into something, to render it something:2.senatum bene firmum firmiorem vestra auctoritate fecistis,
Cic. Phil. 6, 7, 18:te disertum,
id. ib. 2, 39 fin.:iratum adversario judicem,
id. de Or. 1, 51, 220:heredem filiam,
to appoint, constitute, id. Verr. 2, 1, 43, § 111:aliquem regem,
Just. 9, 6:aliquem ludos,
Plaut. Aul. 2, 2, 75:aliquem absentem rei capitalis reum,
Cic. Verr. 2, 2, 38, § 93:animum dubium,
id. de Imp. Pomp. 10, 27:injurias irritas,
id. Verr. 2, 2, 26, § 63:vectigalia sibi deteriora,
Caes. B. G. 1, 36, 4:hi consules facti sunt,
Cic. de Sen. 5, 14:disciplina doctior facta civitas,
id. Rep. 2, 19:di ex hominibus facti,
id. ib. 2, 10; cf.:tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti,
Sall. J. 10, 2.—In pass.:quo tibi sumere depositum clavum fierique tribuno?
to become a tribune, Hor. S. 1, 6, 25.—to value, esteem, regard a person or thing in any manner (like the Engl. make, in the phrase to make much of).—Esp. with gen. pretii:3.in quo perspicere posses, quanti te, quanti Pompeium, quem unum ex omnibus facio, ut debeo, plurimi, quanti Brutum facerem,
Cic. Fam. 3, 10, 2:te quotidie pluris feci,
id. ib. 3, 4, 2:voluptatem virtus minimi facit,
id. Fin. 2, 13, 42:dolorem nihili facere,
to care nothing for, to despise, id. ib. 27, 88:nihili facio scire,
Plaut. Pers. 2, 2, 42:negat se magni facere, utrum, etc.,
Quint. 11, 1, 38:parum id facio,
Sall. J. 85, 31: si illi aliter nos faciant quam aequum sit. Plaut. Stich. 1, 1, 43.—With gen., to make a thing the property of a person, subject it to him: omnia, quae mulieris fuerunt, viri fiunt, Cic. Top. 4, 23.—Esp.: facere aliquid dicionis alicujus, to reduce to subjection under a person or power:4.omnem oram Romanae dicionis fecit,
Liv. 21, 60, 3:dicionis alienae facti,
id. 1, 25, 13; 5, 27, 14; cf.: ut munus imperii beneficii sui faceret, to make it ( seem) his own bounty, Just. 13, 4, 9:ne delecto imperatore alio sui muneris rempublicam faceret,
Tac. A. 15, 52.—To represent a thing in any manner, to feign, assert, say. —Constr. with acc. and adj. or part., or with acc. and inf.(α).Acc. and part.:(β).in eo libro, ubi se exeuntem e senatu et cum Pansa colloquentem facit,
id. Brut. 60, 218:Xenophon facit... Socratem disputantem,
id. N. D. 1, 12, 31; cf.:ejus (Socratis) oratio, qua facit eum Plato usum apud judices,
id. Tusc. 1, 40 fin. al.—Acc. and inf.:(γ).qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum,
Ter. Heaut. prol. 31:fecerat et fetam procubuisse lupam,
Verg. A. 8, 630; cf. Ov. M. 6, 109, v. Bach ad h. l.:poetae impendere apud inferos saxum Tantalo faciunt,
Cic. Tusc. 4, 16, 35:quem (Herculem) Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulixe,
id. N. D. 3, 16, 41:Plato construi a deo mundum facit,
id. ib. 1, 8, 19:Plato Isocratem laudari fecit a Socrate,
id. Opt. Gen. 6, 17; id. Brut. 38, 142:M. Cicero dicere facit C. Laelium,
Gell. 17, 5, 1:caput esse faciunt ea, quae perspicua dicunt,
Cic. Fia. 4, 4, 8, v. Madv. ad h. l.—In double construction:5.Polyphemum Homerus cum ariete colloquentem facit ejusque laudare fortunas,
Cic. Tusc. 5, 39 fin. —To make believe, to pretend:6.facio me alias res agere,
Cic. Fam. 15, 18:cum verbis se locupletem faceret,
id. Fl. 20:me unum ex iis feci, qui, etc.,
id. Planc. 27, 65.—Hypothetically in the imper. fac, suppose, assume:7.fac, quaeso, qui ego sum, esse te,
Cic. Fam. 7, 23, 1; cf.:fac potuisse,
id. Phil. 2, 3, 5:fac animos non remanere post mortem,
id. Tusc. 1, 34, 82; 1, 29, 70:fac velit,
Stat. Ach. 2, 241:fac velle,
Verg. A. 4, 540.—In mercant. lang., to practise, exercise, follow any trade or profession:8.cum mercaturas facerent,
Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72:naviculariam,
id. ib. 2, 5, 18, §46: argentariam,
id. ib. 2, 5, 49, § 155; id. Caecin. 4, 10:topiariam,
id. Q. Fr. 3, 1, 2, § 5:haruspicinam,
id. Fam. 6, 18, 1:praeconium,
id. ib.; so,piraticam,
id. Post. Red. in Sen. 5, 11:medicinam,
Phaedr. 1, 14, 2.—In relig. lang., like the Gr. rhezein, to perform or celebrate a religious rite; to offer sacrifice, make an offering, to sacrifice:9.res illum divinas apud eos deos in suo sacrario quotidie facere vidisti,
Cic. Verr. 2, 4, 8, § 18:sacra pro civibus,
id. Balb. 24, 55:sacrificium publicum,
id. Brut. 14, 56.— Absol.:a sacris patriis Junonis Sospitae, cui omnes consules facere necesse est, consulem avellere,
Cic. Mur. 41, 90.—With abl.:cum faciam vitula pro frugibus,
Verg. E. 3, 77:catulo,
Col. 2, 22, 4.— Pass. impers.:cum pro populo fieret,
Cic. Att. 1, 13, 3:quibus diis decemviri ex libris ut fieret, ediderunt,
Liv. 37, 3, 5.—In gram., to make, form in inflecting:10.cur aper apri et pater patris faciat?
Quint. 1, 6, 13; so id. 14; 15; 27; cf.:sic genitivus Achilli et Ulixi fecit,
id. 1, 5, 63; 1, 6, 26:eadem (littera) fecit ex duello bellum,
id. 1, 4, 15.—In late Lat., (se) facere aliquo, to betake one's self to any place:11.intra limen sese facit,
App. 5, p. 159, 25;without se: homo meus coepit ad stelas facere,
Petr. 62:ad illum ex Libya Hammon facit,
Tert. Pall. 3.—Peculiar phrases.a.Quid faciam (facias, fiet, etc.), with abl., dat., or (rare) with de, what is to be done with a person or thing? quid hoc homine facias? Cic. Sest. 13, 29; id. Verr. 2, 2, 16, § 40:b.nescit quid faciat auro,
Plaut. Bacch. 2, 3, 100:quid tu huic homini facias?
Cic. Caecin. 11, 30; cf.:quid enim tibi faciam,
id. Att. 7, 3, 2: quid faceret huic conclusioni, i. e. how should he refute, etc., id. Ac. 2, 30, 96:quid facias illi?
Hor. S. 1, 1, 63:miserunt Delphos consultum quidnam facerent de rebus suis,
Nep. Them. 2: quid fecisti scipione? what have you done with the stick? or, what has become of it? Plaut. Cas. 5, 4, 6; cf. id. ib. 5, 4, 9.—In pass.:quid Tulliola mea fiet?
Cic. Fam. 14, 4, 3:quid illo fiet? quid me?
id. Att. 6, 1, 14:quid fiet artibus?
id. Ac. 2, 33, 107:quid mihi fiet?
Ov. A. A. 1, 536:quid de illa fiet fidicina igitur?
Plaut. Ep. 1, 2, 48: de fratre quid fiet? Ter. Ad. 5, 9, 39.— Absol.:quid faciat Philomela? fugam custodia claudit?
Ov. M. 6, 572:quid facerem? neque servitio me exire licebat, etc.,
Verg. E. 1, 41 al. —Fit, factum est aliquo or aliqua re, it happens to, becomes of a person or thing:(β).volo Erogitare, meo minore quid sit factum filio,
Plaut. Capt. 5, 1, 32:nec quid deinde iis (elephantis) factum sit, auctores explicant,
Plin. 8, 6, 6, § 17:quid eo est argento factum?
Plaut. Most. 3, 1, 106.—Hence,Esp., si quid factum sit aliquo, if any thing should happen to one (i. q. si quid acciderit humanitus), euphemistically for if one should die:c.si quid eo factum esset, in quo spem essetis habituri?
Cic. de Imp. Pomp. 20, 59; cf.:eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit,
Plaut. Poen. 5, 1, 23. —Ut fit, as it usually happens, as is commonly the case:d.praesertim cum, ut fit, fortuito saepe aliquid concluse apteque dicerent,
Cic. Or. 53, 177:queri, ut fit, incipiunt,
id. Verr. 2, 2, 23, § 56:dum se uxor, ut fit, comparat,
id. Mil. 10, 28:fecit statim, ut fit, fastidium copia,
Liv. 3, 1, 7.—Fiat, an expression of assent, so be it! very good! fiat, geratur mos tibi, Plaut. Ps. 1, 5, 146; id. As. 1, 1, 27; id. Am. 2, 2, 138; id. Most. 4, 3, 44 al.—e. 12.In certain phrases the ellipsis of facere is common, e. g. finem facere:II.Quae cum dixisset, Cotta finem,
Cic. N. D. 3, 40, 94; id. Fin. 4, 1 init. —With nihil aliud quam, quid alium quam, nihil praeterquam, which often = an emphatic Engl. only (but not in Cic.):Tissaphernes nihil aliud quam bellum comparavit,
Nep. Ages. 2:per biduum nihil aliud quam steterunt parati,
Liv. 34, 46; Suet. Caes. 20; id. Aug. 83; Liv. 2, 63; 4, 3; 3, 26.—So with nihil amplius quam, nihil prius quam, nihil minus quam, Liv. 26, 20; 35, 11; Suet. Dom. 3.Neutr.A.With adverbs, to do, deal, or act in any manner:B.recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,
Plaut. Capt. 5, 2, 7;v. recte under rego: bene fecit Silius, qui transegerit,
Cic. Att. 12, 24, 1:seu recte seu perperam,
to do right or wrong, id. Quint. 8, 31:Dalmatis di male faciant,
id. Fam. 5, 11 fin.:facis amice,
in a friendly manner, id. Lael. 2, 9; cf.:per malitiam,
maliciously, id. Rosc. Com. 7, 21:humaniter,
id. Q. Fr. 2, 1, 1:imperite,
id. Leg. 1, 1, 4:tutius,
Quint. 5, 10, 68:voluit facere contra huic aegre,
Ter. Eun. 4, 1, 10: bene facere, to profit, benefit (opp. male facere, to hurt, injure), Ter. Ad. 5, 8, 25; 5, 7, 19; Plaut. Most. 3, 2, 22; id. Capt. 5, 2, 23; v. also under benefacio and benefactum.—Facere cum or ab aliquo, to take part with one, to side with one; and opp. contra (or adversus) aliquem, to take part against one:C.si respondisset, idem sentire et secum facere Sullam,
Cic. Sull. 13, 36; cf.:cum illo consulem facere,
id. Att. 6, 8, 2; and:secum consules facere,
id. Planc. 35, 86:auctoritatem sapientissimorum hominum facere nobiscum,
id. Caecin. 36, 104; cf.:rem et sententiam interdicti mecum facere fatebatur,
id. ib. 28, 79:cum veritas cum hoc faciat,
is on his side, id. Quint. 30, 91:commune est, quod nihilo magis ab adversariis quam a nobis facit,
id. Inv. 1, 48, 90:omnes damnatos, omnes ignominia affectos illac (a or cum Caesare) facere,
id. Att. 7, 3, 5:quae res in civitate duae plurimum possunt, eae contra nos ambae faciunt in hoc tempore,
id. Quint. 1, 1:neque minus eos cum quibus steterint quam adversus quos fecerint,
Nep. Eum. 8, 2:cum aliquo non male facere,
to be on good terms with, Ov. Am. 3, 762.—In late Lat. facere cum aliqua = vivere cum aliqua, to live in matrimony, to be married, Inscr. Orell. 4646. —D.Ad aliquid, alicui, or absol., to be good or of use for any thing; to be useful, of service:E.chamaeleon facit ad difficultatem urinae,
Plin. 22, 18, 21, § 46; Scrib. Comp. 122:ad talem formam non facit iste locus,
Ov. H. 16, 190; cf. id. ib. 6, 128; id. Am. 1, 2, 16 al.:radix coronopi coeliacis praeclare facit,
Plin. 22, 19, 22, § 48; so with dat., Plin. Val. 2, 1; Prop. 3 (4), 1, 20:facit autem commode ea compositio, quam, etc.,
Col. 7, 5, 7; 8, 17, 13:nec caelum, nec aquae faciunt, nec terra, nec aurae,
do not benefit me, Ov. Tr. 3, 8, 23:mire facit in peroratione confessio,
Quint. 11, 3, 173; 171; cf. with a subject-clause: plurimum facit, totas diligenter [p. 718] nosse causas, id. 6, 4, 8: ad aliquid or alicui signifies also to suit, fit:non faciet capiti dura corona meo,
Prop. 3, 1, 19; cf. Ov. H. 16, 189.—Like the Gr. poiein or dran, and the Engl. to do, instead of another verb (also for esse and pati):F.factum cupio (sc. id esse),
Plaut. Truc. 4, 4, 24:factum volo,
id. Bacch. 3, 3, 91; id. Most. 3, 2, 104:an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi facere non potuerunt?
Cic. Tusc. 5, 32, 90:nihil his in locis nisi saxa et montes cogitabam: idque ut facerem, orationibus inducebar tuis,
id. Leg. 2, 1, 2; cf.:Demosthenem, si illa pronuntiare voluisset, ornate splendideque facere potuisse,
id. Off. 1, 1 fin.; and:cur Cassandra furens futura prospiciat, Priamus sapiens hoc idem facere nequeat?
id. Div. 1, 39, 85; so id. Ac. 2, 33, 107; id. Att. 1, 16, 13; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 2; Nep. Chabr. 3, 4; 4, 3 al.:vadem te ad mortem tyranno dabis pro amico, ut Pythagoreus ille Siculo fecit tyranno (here also with the case of the preceding verb),
Cic. Fin. 2, 24 fin. (v. Madv. ad h. l. p. 278):jubeas (eum) miserum esse, libenter quatenus id facit (i. e. miser est),
what he is doing, Hor. S. 1, 1, 64:in hominibus solum existunt: nam bestiae simile quiddam faciunt (i. q. patiuntur or habent),
Cic. Tusc. 4, 14; so,ne facias quod Ummidius quidam (= ne idem experiaris, ne idem tibi eveniat),
Hor. S. 1, 1, 94. —Facere omitted, especially in short sentences expressing a judgment upon conduct, etc.:1.at stulte, qui non modo non censuerit, etc.,
Cic. Off. 3, 27, 101.—Hence,factus, a, um, P. a.A.As adjective ante-class. and very rare:B.factius nihilo facit, sc. id, i. e. nihilo magis effectum reddit,
is no nearer bringing it about, Plaut. Trin. 2, 3, 6; cf. Lorenz ad loc.—Far more freq.,In the neutr. as subst.: factum, i ( gen. plur. factum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 Trag. 81), that which is done, a deed, act, exploit, achievement (syn.: res gestae, facinus).1.In gen.:2.depingere,
Ter. Phorm. 1, 5, 38:facere factum,
Plaut. Truc. 2, 7, 5; id. Mil. 3, 1, 139:dicta et facta,
Ter. Eun. 5, 4, 19; id. Heaut. 4, 5, 12:opus facto est,
id. Phorm. 4, 5, 4:ecquod hujus factum aut commissum non dicam audacius, sed, etc.,
Cic. Sull. 26, 72: meum factum probari abs te triumpho gaudio, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A. 1;14, 9, 2: quod umquam eorum in re publica forte factum exstitit?
id. ib. 8, 14, 2:praeclarum atque divinum,
id. Phil. 2, 44, 114:egregium,
id. Fam. 10, 16, 2; id. Cael. 10, 23:factum per se improbabile,
Quint. 7, 4, 7; 6, 1, 22:illustre,
Nep. Arist. 2, 2; cf.:illustria et gloriosa,
Cic. Fin. 1, 11, 37:forte,
id. Att. 8, 14, 2:dira,
Ov. M. 6, 533:nefanda,
id. H. 14, 16 al.; but also with the adv.:recte ac turpiter factum,
Caes. B. G. 7, 80, 5; cf.:multa huius (Timothei) sunt praeclare facta sed haec maxime illustria,
Nep. Timoth. 1, 2;v. Zumpt, Gram. § 722, 2: dimidium facti, qui coepit, habet,
Hor. Ep. 1, 2, 40:quo facto aut dicto adest opus,
Plaut. Am. 1, 1, 15 et saep.:famam extendere factis,
Verg. A. 10, 468: non hominum video. non ego facta boum, doings, i. e. works, Ov. H. 10, 60.—In partic., bonum factum, like the Gr. agathê tuchê, a good deed, i. e. well done, fortunate (ante-class. and post-Aug.):* 2.bonum factum'st, edicta ut servetis mea,
Plaut. Poen. prol. 16; cf. id. ib. 44; cf.:hoc factum est optimum, ut, etc.,
id. Ps. 1, 2, 52:majorum bona facta,
Tac. A. 3, 40; cf. id. ib. 3, 65. —At the commencement of edicts, Suet. Caesar, 80; id. Vit. 14; Aur. Vict. Vir. Ill. 49, 17; Tert. Pudic. 1.—(But in the class. per. factum in this sense is a participle, and is construed with an adv.:bene facta,
Sall. C. 8, 5; id. J. 85, 5; Cic. Tusc. 2, 26, 64:recte, male facta,
id. Off. 2, 18, 62:male facto exigua laus proponitur,
id. Leg. Agr. 2, 2, 5; id. Brut. 43, 322; Quint. 3, 7, 13; cf. Krebs, Antibarb. p. 460).—facteon, a word jestingly formed by Cicero, after the analogy of the Greek, for faciendum: quare, ut opinor, philosophêteon, id quod tu facis, et istos consulatus non flocci facteon, Cic. Att. 1, 16, 13 Orell. N. cr. (for facteon, Ernesti has eateon). -
7 consentio
consentĭo, īre, sensi, sensum - intr. et qqf. tr. [st2]1 [-] sentir en même temps, sympathiser. [st2]2 [-] être du même sentiment, être d’accord, s’entendre; consentir à. [st2]3 [-] se concerter, conspirer, comploter. [st2]4 [-] en parl. des ch. s'accorder avec, se rapporter, être en harmonie. - sibi consentire, Cic. Off. 1, 2, 5: être d'accord avec soi. - consentire cum aliquo (consentire alicui): partager l'avis de qqn, s’entendre avec qqn. - consentire aliqua re (cum aliqua re, de aliqua re, in aliqua re): s’entendre pour qch, être d'accord pour qqch. - consentire ad rem publicam conservandam, Cic. Phil. 4: être d'accord pour sauver la république. - consentire ad Philippi necem, Cic.: comploter le meurtre de Philippe. - consentire in asserendā libertate, Suet. Calig. 60: être d'accord pour rétablir la liberté. - una est amicitia in rebus humanis, de cujus utilitate omnes uno ore consentiunt, Cic. Lael. 23: l'amitié est la seule chose sur la terre dont l'utilité soit universellement reconnue. - consensit et senatus bellum, Liv.: le sénat consentit à la guerre. - consentit fama, Cic.: tout le monde s'accorde à dire. - consentire bellum: consentir à la guerre. - avec inf. - si consenserint possessores non vendere, Cic.: si les possesseurs s'entendent pour ne pas vendre. - perterritus, quod omnem provinciam consentire intellegebat, Caes. BC. 1: effrayé de voir que toute la province était d'intelligence. - consentiens: qui est du même avis, d’accord, unanime. - consentiens auctoritas, Cic.: témoignage unanime.* * *consentĭo, īre, sensi, sensum - intr. et qqf. tr. [st2]1 [-] sentir en même temps, sympathiser. [st2]2 [-] être du même sentiment, être d’accord, s’entendre; consentir à. [st2]3 [-] se concerter, conspirer, comploter. [st2]4 [-] en parl. des ch. s'accorder avec, se rapporter, être en harmonie. - sibi consentire, Cic. Off. 1, 2, 5: être d'accord avec soi. - consentire cum aliquo (consentire alicui): partager l'avis de qqn, s’entendre avec qqn. - consentire aliqua re (cum aliqua re, de aliqua re, in aliqua re): s’entendre pour qch, être d'accord pour qqch. - consentire ad rem publicam conservandam, Cic. Phil. 4: être d'accord pour sauver la république. - consentire ad Philippi necem, Cic.: comploter le meurtre de Philippe. - consentire in asserendā libertate, Suet. Calig. 60: être d'accord pour rétablir la liberté. - una est amicitia in rebus humanis, de cujus utilitate omnes uno ore consentiunt, Cic. Lael. 23: l'amitié est la seule chose sur la terre dont l'utilité soit universellement reconnue. - consensit et senatus bellum, Liv.: le sénat consentit à la guerre. - consentit fama, Cic.: tout le monde s'accorde à dire. - consentire bellum: consentir à la guerre. - avec inf. - si consenserint possessores non vendere, Cic.: si les possesseurs s'entendent pour ne pas vendre. - perterritus, quod omnem provinciam consentire intellegebat, Caes. BC. 1: effrayé de voir que toute la province était d'intelligence. - consentiens: qui est du même avis, d’accord, unanime. - consentiens auctoritas, Cic.: témoignage unanime.* * *Consentio, consentis, consensi, consensum, consentire. Plin. S'accorder et estre d'une opinion.\Consentio tibi. Cic. Je m'accorde à toy.\Consentire sibi ipsi. Cic. Persister tousjours en son opinion, et estre tousjours semblable à soymesme, et d'une sorte.\Consentit vultus cum oratione. Caesar. Le visage et la contenance s'accorde et se rapporte bien aux parolles de l'homme.\In eum omnes illud consentiunt elogium. Cic. Tous d'un accord et d'une voix luy donnent ce tiltre et ce loz.\Consentire magna conspiratione amoris. Cic. S'entraimer grandement, et n'avoir qu'une mesme volunté.\Astrum nostrum consentit incredibili modo. Horat. Les constellations de ta nativité et de la mienne se resemblent. -
8 misceo
miscĕo, ēre, miscŭi, mixtum (mistum) - tr. - [st2]1 [-] mêler, mélanger. [st2]2 [-] joindre, lier, unir. [st2]3 [-] bouleverser, troubler, mettre en désordre, soulever. [st2]4 [-] causer, occasionner, produire (en remuant, en troublant), préparer. - [gr]gr. μίσγω (μείγνυμι, μίγνυμι): mêler. - miscere aliquid alicui rei (aliquid aliqua re): mélanger qqch à qqch (d'autre). - miscere vinum aquae (miscere vinum aquā): mêler de l'eau au vin. - miscere salem in vino, Plin.: saler du vin. - miscere helleborum ad..., Col.: mêler de l'ellébore avec... - miscere alicui rei (cum re): unir à qqch. - cum amico omnes curas, omnes cogitationes tuas misce, Sen. Ep. 3, 3: partage avec ton ami tous tes soucis, toutes tes pensées (confie à ton ami...). - miscere caelum et terras: remuer ciel et terre. - (te) cum pessimo omnium Jugurtha miscendo, Sall, J, 102: en te liant avec Jugurtha, le plus mauvais de tous les hommes. - miscere manus (proelia, certamina): en venir aux mains. - corpus cum aliquā miscere: s'accoupler avec une femme, avoir des relations sexuelles avec une femme. - se miscere alicui: s'unir à qqn. - miscere consilia cum aliquo, Tac.: se concerter avec qqn. - miscere animum alicujus cum suo, Cic.: s'unir étroitement d'amitié avec qqn. - miscere numeros, Cic.: varier les cadences. - miscere alicui pocula: présenter à boire à qqn. - ego nova quaedam misceri et concitari mala jam pridem videbam, Cic. Cat. 4: moi, je voyais bien que quelques maux nouveaux se préparaient dans le trouble et l'agitation. - misceri, Virg.: se rassembler. - miscere rempublicam, Cic.: bouleverser la république. - miscere seditiones, Tac.: exciter des troubles. - miscere omnia flammā ferroque: porter partout le fer et la flamme.* * *miscĕo, ēre, miscŭi, mixtum (mistum) - tr. - [st2]1 [-] mêler, mélanger. [st2]2 [-] joindre, lier, unir. [st2]3 [-] bouleverser, troubler, mettre en désordre, soulever. [st2]4 [-] causer, occasionner, produire (en remuant, en troublant), préparer. - [gr]gr. μίσγω (μείγνυμι, μίγνυμι): mêler. - miscere aliquid alicui rei (aliquid aliqua re): mélanger qqch à qqch (d'autre). - miscere vinum aquae (miscere vinum aquā): mêler de l'eau au vin. - miscere salem in vino, Plin.: saler du vin. - miscere helleborum ad..., Col.: mêler de l'ellébore avec... - miscere alicui rei (cum re): unir à qqch. - cum amico omnes curas, omnes cogitationes tuas misce, Sen. Ep. 3, 3: partage avec ton ami tous tes soucis, toutes tes pensées (confie à ton ami...). - miscere caelum et terras: remuer ciel et terre. - (te) cum pessimo omnium Jugurtha miscendo, Sall, J, 102: en te liant avec Jugurtha, le plus mauvais de tous les hommes. - miscere manus (proelia, certamina): en venir aux mains. - corpus cum aliquā miscere: s'accoupler avec une femme, avoir des relations sexuelles avec une femme. - se miscere alicui: s'unir à qqn. - miscere consilia cum aliquo, Tac.: se concerter avec qqn. - miscere animum alicujus cum suo, Cic.: s'unir étroitement d'amitié avec qqn. - miscere numeros, Cic.: varier les cadences. - miscere alicui pocula: présenter à boire à qqn. - ego nova quaedam misceri et concitari mala jam pridem videbam, Cic. Cat. 4: moi, je voyais bien que quelques maux nouveaux se préparaient dans le trouble et l'agitation. - misceri, Virg.: se rassembler. - miscere rempublicam, Cic.: bouleverser la république. - miscere seditiones, Tac.: exciter des troubles. - miscere omnia flammā ferroque: porter partout le fer et la flamme.* * *Misceo, misces, miscui, mistrum, miscere. Virgil. Mesler, Meslanger, Brouiller, Touiller, Troubler.\Miscere vinum aqua, et Miscere aquam vino. Plin. Mesler de l'eaue parmi le vin, Mistionner.\Miscere, siue Miscere mulsum, et Pocula miscere. Cic. Ouid. Bailler à boire.\Ita tu isthaec tua misceto, ne me admisceas. Terentius. Fay tellement ton tripotage, que tu ne m'y mesle point.\Omnia miscere. Cic. Brouiller et renverser tout un affaire, Renverser tout ce que dessus dessoubz, Desruner.\Miscere certamina. Liu. Estre de la meslee, Se jecter en la meslee et parmi le combat.\Miscere tumultum in concionem. Liu. Faire esmeute parmi une assemblee, Esmouvoir une assemblee. -
9 discrepo
discrĕpo, āre, crĕpāvi (crĕpŭi) - intr. - - parf. discrepavi Cic. de Or. 3, 119; discrepui Hor. P. 219 --- discripaturus Optat. Don. 4, 2. [st1]1 [-] rendre un son différent, ne pas être d’accord, être discordant. - in fidibus quamvis paulum discrepent, tamen id a sciente animadverti solet, Cic. Off. 1, 145: dans le jeu de la lyre la moindre discordance est sentie par les hommes de l'art. [st1]2 [-] ne pas s'accorder, être différent de, différer de. - in aliqua re (de aliqua re) discrepare: différer en qqch. - cum aliqua re (ab aliqua re) discrepare: différer de qqch. - sibi discrepare: être en désaccord avec soi-même. - causa latendi discrepat, Ov. F. 6, 572: le motif qui les fait se cacher est incertain. - ut haec duo verbo inter se discrepare, re unum sonare videantur, Cic. Off. 3, 83: de façon que, on le voit, ces deux choses, opposées de nom, en réalité ont le même sens. - oratio verbis discrepans, sententiis congruens, Cic. Leg. 1, 30: la parole, qui diffère dans l'expression, s'accorde dans les pensées. - res discrepans opinionibus, Vell. 1: fait sur lequel les opinions sont partagées. - impers. - discrepat: on ne s'accorde pas, il y a dissentiment. - veneno quidem occisum convenit; ubi autem et per quem dato, discrepat, Suet. Claud. 44: il mourut empoisonné, tout le monde en convient, mais où et par qui le poison a été donné, il y a désaccord là-dessus. - discrepat inter scriptores rerum, Liv. 38, 56: il y a désaccord entre les historiens. - discrepat de latore, Liv. 3, 31, 8: on ne s'accorde pas sur l'auteur (de ces lois). - non discrepat quin + subj.: il n'est pas contesté que (on s'accorde à dire que). - nec discrepat, quin dictator eo anno A. Cornelius fuerit, Liv. 8: et il n'est pas contesté qu'A. Cornélius fut dictateur cette année-là.* * *discrĕpo, āre, crĕpāvi (crĕpŭi) - intr. - - parf. discrepavi Cic. de Or. 3, 119; discrepui Hor. P. 219 --- discripaturus Optat. Don. 4, 2. [st1]1 [-] rendre un son différent, ne pas être d’accord, être discordant. - in fidibus quamvis paulum discrepent, tamen id a sciente animadverti solet, Cic. Off. 1, 145: dans le jeu de la lyre la moindre discordance est sentie par les hommes de l'art. [st1]2 [-] ne pas s'accorder, être différent de, différer de. - in aliqua re (de aliqua re) discrepare: différer en qqch. - cum aliqua re (ab aliqua re) discrepare: différer de qqch. - sibi discrepare: être en désaccord avec soi-même. - causa latendi discrepat, Ov. F. 6, 572: le motif qui les fait se cacher est incertain. - ut haec duo verbo inter se discrepare, re unum sonare videantur, Cic. Off. 3, 83: de façon que, on le voit, ces deux choses, opposées de nom, en réalité ont le même sens. - oratio verbis discrepans, sententiis congruens, Cic. Leg. 1, 30: la parole, qui diffère dans l'expression, s'accorde dans les pensées. - res discrepans opinionibus, Vell. 1: fait sur lequel les opinions sont partagées. - impers. - discrepat: on ne s'accorde pas, il y a dissentiment. - veneno quidem occisum convenit; ubi autem et per quem dato, discrepat, Suet. Claud. 44: il mourut empoisonné, tout le monde en convient, mais où et par qui le poison a été donné, il y a désaccord là-dessus. - discrepat inter scriptores rerum, Liv. 38, 56: il y a désaccord entre les historiens. - discrepat de latore, Liv. 3, 31, 8: on ne s'accorde pas sur l'auteur (de ces lois). - non discrepat quin + subj.: il n'est pas contesté que (on s'accorde à dire que). - nec discrepat, quin dictator eo anno A. Cornelius fuerit, Liv. 8: et il n'est pas contesté qu'A. Cornélius fut dictateur cette année-là.* * *Discrepo, discrepas, pen. corr. discrepui et discrepaui, discrepitum, discrepare. Cic. Sonner diversement, Faire divers sons.\Discrepare, per translationem. Cic. Desaccorder, Discorder, Estre different, Ne resembler point, Disconvenir.\A consiliis alicuius discrepare. Plancus Ciceroni. Ne point estre de l'advis d'aucun.\A meis rationibus discrepant tuae. Cic. Tes affaires sont autres que les miens, Ne resemblent pas aux miens.\Discrepant facta cum dictis. Cic. Les faicts et les parolles ne conviennent pas, Ne s'accordent ou resemblent point, Les faicts ne s'accordent point avec les parolles, Quand on dit d'un, et on fait d'autre.\Medium primo medio discrepat vltimum. Horat. Le milieu n'accorde point avec le commencement, et la fin n'accorde point avec le milieu.\Discrepare in re aliqua. Cic. Estre discordant en quelque chose.\Discrepat inter authores. Liu. Les autheurs ne s'accordent point, Ne sont point d'accord.\Inter se videntur duae leges, aut plures discrepare. Cic. Estre contraires et repugnantes l'une à l'autre.\Sibi discrepare. Cic. N'accorder point avec soymesme. -
10 convenio
I.To come together, meet together, assemble (class. and freq.).A.In gen.:2.milites, qui ex provinciā convenerant,
Caes. B. G. 1, 8:omnes... eo convenerant,
id. ib. 3, 16:totius fere Galliae legati ad Caesarem gratulatum convenerunt,
id. ib. 1, 30:quanto multitudo hominum ad hoc judicium,
Cic. Rosc. Am. 5, 11:amici privatique hospites ad eum defendendum convenerunt,
Nep. Timoth. 4, 2:ad clamorem hominum,
Caes. B. G. 4, 37:ad delectationem,
Quint. 3, 4, 6:Pericles, cum haberet collegam Sophoclem, iique de communi officio convenissent,
id. Off. 1, 40, 144:nunc ita convenimus, ut possemus dicere, etc.,
id. Phil. 3, 2, 5:quoniam convenimus ambo,
Verg. E. 5, 1; id. A. 1, 361 al.—With the place to or at which, usu. designated by in and acc.:mei capitis servandi causā Romam Italia tota convenit,
Cic. Pis. 15, 34; id. Div. 2, 23, 50:unum in locum omnes,
Caes. B. G. 4, 19:in coetus scholarum,
Quint. 2, 9, 2:in consilium frequentes,
Cic. Verr. 2, 2, 29, § 71:reguli in unum convenere,
Sall. J. 11, 2:tribuni plebis non desistebant clam inter se convenire,
Cic. Agr. 2, 5, 12:et ex proximis hibernis et a Caesare conventura subsidia,
Caes. B. G. 5, 28 fin.: convenientis manus dissipare, Auct. B. G. 8, 6.—Rarely with in and abl., or with advv. of place (mostly post-Aug.):uno in loco omnes adversariorum copiae convenissent,
Cic. Div. 2, 24, 52 B. and K.; cf.: quanta illic multitudo convenisse dicebatur, id. Verr. 2, 2, 66, § 160 B. and K. (al. illuc):in coloniā Agrippiensi in domum privatam conveniunt,
Tac. H. 4, 55.—Transf., of inanim. and abstr. subjects:B.munera multa huc ab amatoribus,
Plaut. Ps. 1, 2, 44:huc convenit utrumque bivium,
Plin. 6, 28, 32, § 144; cf.:oppi dum in quo omnis negotiatio ejus (Arabiae) convenit,
id. 6, 28, 32, § 157:cum multae causae convenisse unum in locum atque inter se congruere videntur,
Cic. Rosc. Am. 22, 62; so id. ad Q. Fr. 1, 4, 4.—In partic.1.Publicist. t. t. of civil communities which belong in jurisdiction to some chief city:2.ex his civitatibus, quae in id forum convenirent,
Cic. Verr. 2, 2, 15, § 38:Carthaginem conveniunt populi LXV.,
Plin. 3, 3, 4, § 25; cf.:ibi Aethiopicae convenere naves,
id. 5, 28, 29, § 105.—Jurid. t. t.:3.in manum, of a woman who in marriage (by usus, confarreatio, or coëmptio, q. v.) comes into the hands (manus) of her husband,
Cic. Fl. 34, 84; id. Top. 3, 14; Quint. 5, 10, 62; Gai Inst. 3, 84:viro in manum,
Cic. Top. 4, 23:in manum flaminis,
Tac. A. 4, 16 et saep.—In the same sense: in matrimonium alicujus,
Dig. 45, 1, 121, § 1:in matrimonium cum viro,
to marry, Gell. 18, 6, 8; or, in nuptias, Cod. Th. 3, 7, 11.—Act., to go to one to speak to him, make a request of him, etc., to address, accost, meet, visit:b.haut multos homines nunc videre et convenire quam te mavellem,
Plaut. Mil. 2, 2, 16; id. Pers. 5, 2, 74 al.; Ter. And. 1, 3, 22:(Helvetii) cum eum (sc. Caesarem) in itinere convenissent,
Caes. B. G. 1, 27:adversarios ejus,
Nep. Dion, 8, 3:illum Atilium,
Cic. Rosc. Am. 18, 50:neminem conveni—convenio autem cottidie plurimos—quin omnes, etc.,
id. Fam. 9, 14, 1:Bruti pueri Laodiceae me convenerunt,
id. ib. 3, 7, 1.— Pass.:Balbus tantis pedum doloribus afficitur, ut se conveniri nolit,
Cic. Fam. 6, 19, 2:nec eum (Lentulum) a minore Balbo conventum,
id. Att. 9, 6, 1:quod conveniundi patris me tempus capere jubebat,
Ter. Phorm. 5, 4, 9; Cic. Fam. 1, 8, 7; Nep. Dion, 9, 3 al. — Absol.:aditum petentibus conveniendi non dabat,
Nep. Paus. 3, 3.—Jurid. t. t., to meet one judicially, to sue, bring an action against, summon before a tribunal:II.ut heredes ex stipulatu conveniri possint,
Dig. 10, 2, 20; 50, 1, 17:de peculio,
Paul. Sent. 2, 31:pro parte dimidiā,
Dig. 17, 1, 59 et saep.—Also with abstr. objects:dolum aut culpam eorum,
Dig. 26, 7, 38:nomen,
ib. 42, 1, 15.Pregn.A.To come together, to unite, join, combine, couple (cf. coëo, II.).1.Lit., so mostly of the coition of animals, Lucr. 2, 922; Plin. 11, 24, 29, § 85; App. M. 6, p. 177, 38 al.—Of the union of atoms:2.Tandem conveniant ea (primordia) quae convecta repente Magnarum rerum fiunt exordia,
Lucr. 5, 429.—Trop.a.With personal subject, to agree with in wishes, decisions, etc., to accord, harmonize (rare;b.late Lat.),
Hyg. Astr. 2, 4; Dig. 9, 2, 27, § 29; Paul. Sent. 1, 1, § 5 (but in Plaut. Ps. 1, 5, the v. 130 is spurious; v. Ritschl, prol. ad Trin. p. 131).—Far more freq.,Res convenit or impers. convenit, it is agreed upon, or there is unanimity in respect to something, the matter is decided.(α).Res convenit, constr. alicui cum aliquo, inter aliquos, or absol.:(β).cum his mihi nec locus nec sermo convenit,
Plaut. Ps. 4, 7, 10:haec fratri mecum non conveniunt neque placent,
Ter. Ad. 1, 1, 34:de dote mecum conveniri nil potest,
Plaut. Trin. 2, 4, 168:hoc mihi cum tuo fratre convenit,
Cic. Fin. 5, 29, 87; Liv. 2, 39, 8; Quint. 3, 6, 91:pax, quae cum T. Quinctio convenisset,
Liv. 34, 43, 2; cf.:pax convenit,
Sall. J. 38 fin.; Liv. 1, 3, 5; 30, 43, 8:in eas condiciones cum pax conveniret,
id. 29, 12, 14 al.; and:cum imperatoribus Romanis pacem conventam fuisse,
Sall. J. 112, 2:ratio accepti atque expensi inter nos,
Plaut. Most. 1, 3, 146:eo signo quod convenerat revocantur,
Caes. B. C. 1, 28:quod tempus inter eos committendi proelii convenerat,
id. B. G. 2, 19:neminem voluerunt majores nostri esse judicem, nisi qui inter adversarios convenisset,
Cic. Clu. 43, 120; so,judex inter eos,
Val. Max. 2, 8, 2:posse rem convenire... si posset inter eos aliquid convenire,
Cic. Leg. 1, 20, 53:dum rem conventuram putamus,
id. Att. 9, 6, 2:si in eo manerent, quod convenisset,
Caes. B. G. 1, 36: [p. 463] in colloquium convenit;condiciones non convenerunt,
Nep. Hann. 6, 2; cf. Liv. 30, 40, 14; 38, 11, 1 al.:postquam ardentia vidit castra magister equitum (id convenerat signum),
id. 9, 23, 15:signum,
Suet. Oth. 6:omnia conventura,
Sall. J. 83, 2.— Pass.:pacem conventam frustra fuisse,
Sall. J. 112, 2:quibus conventis,
Liv. 30, 43, 7.—Convenit, constr. alicui cum aliquo, inter aliquos, with ut, the acc. and inf., with de and abl., or absol.:B.mihi cum Deiotaro convenit, ut, etc.,
Cic. Att. 6, 1, 14:idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?
id. Lig. 6, 18:quicum optime convenisset,
id. Verr. 2, 4, 66, § 147:nunc ita convenit inter me atque hunc, ut, etc.,
Plaut. Capt. 2. 3, 19:non modo inter Patres, sed ne inter consules quidem ipsos satis conveniebat,
Liv. 2, 23, 14:conveniat mihi tecum necesse est, ipsum fecisse, etc.,
Cic. Rosc. Am. 29, 79; Sen. Ben. 7, 4, 5; id. Brev. Vit. 7, 3:inter omnis vero convenit, Sibyllam ad Tarquinium Superbum tris libros attulisse,
Plin. 13, 13, 27, § 88; cf. Suet. Vesp. 25: convenit, jam inde per consules reliqua belli perfecta, it is generally asserted, homologeitai, Liv. 9, 16, 1; cf. Suet. Claud. 44 et saep.:cum de facto convenit, et quaeritur, etc.,
Cic. Inv. 1, 8, 11; id. Fin. 4, 26, 72:de duobus minus convenit,
Liv. 2, 33, 2; Quint. 1, 4, 17; Col. 2, 9 init.; Sen. Clem. 2, 7, 4; Gell. 2, 22, 2:quamquam de hoc parum convenit,
Quint. 5, 10, 2:quaedam sunt, de quibus inter omnes convenit,
id. 2, 12, 2; 4, 5, 28; Cic. N. D. 2, 4, 9; Liv. 42, 25, 11; Sen. Q. N. 2, 12, 2; Plin. Pan. 29, 5:ubi de pace non convenit, signa cecinere,
Flor. 2, 6, 59 al.:convenit, victi utri sint eo proelio, Urbem, agrum, etc.... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 70:convenerat, ne interloquereris,
Sen. Clem. 1, 9, 9; cf.:quibus consulibus interierit non convenit,
Nep. Hann. 13, 1:pacto convenit, etc.,
Liv. 24, 6, 7; Plaut. Aul. 2, 2, 80:omnis exercitus, uti convenerat. Numidiā deductus, etc.,
Sall. J. 39, 4:Patres igitur jurati (ita enim convenerat),
Liv. 30, 40, 12:pro argento si aurum dare mallent, darent convenit,
id. 38, 11, 8.—To fit with, in, or to something, to suit, be adapted to.1.Lit. (rare):2.quae (cupa) inter orbes conveniat... quae (fistula) in columellam conveniat,
Cato, R. R. 21, 1:conveniebatne in vaginam tuam machaera militis?
Plaut. Ps. 4, 7, 85:si cothurni laus illa esset, ad pedem apte convenire,
Cic. Fin. 3, 14, 46.—More freq.,Transf.: res convenit, or impers. convenit, the thing (or it) is fit, becoming, seemly, suitable, appropriate, proper, serviceable for something, it becomes, = consentit, congruit.a.Res convenit, constr. with in or ad aliquid, cum aliquā re, the dat., acc., acc. and inf., or absol.(α).In or ad aliquid:(β).ceterae vites in quemvis agrum conveniunt,
Cato, R. R. 6 fin.; cf. Varr. R. R. 1, 19, 1:quid minus in hunc ordinem convenit? etc.,
Cic. Phil. 9, 4, 8:convenire quae vitia in quemvis videntur potius, etc.,
id. Verr. 2, 1, 49, § 128; id. Rosc. Am. 23, 65:hoc in te unum,
id. N. D. 2, 29, 74 Orell. N. cr. nullam contumeliam jacere potueris, quae non ad maximam partem civium conveniret, id. Sull. 7, 23.—Cum aliquā re:(γ).haec tua deliberatio non mihi convenire visa est cum oratione Largi,
Cic. Fam. 6, 8, 2; so id. Fin. 3, 22, 73 al.—With dat.:(δ).num videntur convenire haec nuptiis?
Ter. And. 2, 2, 29; so Cic. Prov. Cons. 17, 41; id. Fin. 3, 22, 74; Sall. J. 85, 40; Quint. 6, 3, 25; Suet. Galb. 14 et saep.—With acc.:(ε).itidem ut tempus anni, aetatem aliam aliud factum convenit,
Plaut. Merc. 5, 4, 24 dub. (Lachm. ap. Lucr. p. 64, conj. condecet).—With acc. and inf.:(ζ).hoc non convenit, me... agrum habere,
Plaut. Trin. 3, 2, 55; so Prop. 2, 1, 41.—With in and abl.:(η).nihil autem minus in perfecto duce quam festinationem... convenire arbitrabatur,
Suet. Aug. 25.—Absol.: hanc mi expetivi, contigit;b.conveniunt mores, etc.,
Ter. And. 4, 2, 13:nomen non convenit,
id. ib. 5, 4, 39; id. Phorm. 1, 2, 3 (cf. impers.: rationes conferatis; adsidunt;subducunt: ad nummum convenit,
Cic. Att. 5, 21, 12):non bene conveniunt, nec in unā sede morantur Majestas et amor,
Ov. M. 2, 846:medius ille orationis modus maxime convenit,
Quint. 6, 2, 19 et saep.—Convenit, impers., constr. with a clause as subject (so esp. freq. in Lucr. and the elder Pliny).(α).Haud convenit, unā ire cum amicā imperatorem in viā, Ter. Eun. 3, 2, 41:(β).convenit illud in his rebus obsignatum habere, Lucr 2, 582: per se sibi vivere,
id. 3, 685:dicere causas leti,
id. 6, 708 et saep.:quo maxime contendi conveniat,
Caes. B. G. 7, 85, 2:convenit Evandri victos discedere ad urbem,
Verg. A. 12, 184; so Hor. A. P. 226; Vell. 1, 3, 2; Quint. 7, 3, 9; Plin. 18, 13, 33, § 126; cf. id. 33, 1, 5, § 15 Sillig.—With ut:1.quī enim convenit, ut? etc.,
Cic. Phil. 7, 2, 4 (al. evenit):si tibi curae Quantae conveniat Munatius,
Hor. Ep. 1, 3, 31; cf. Quint. 8, 6, 63. —To express assent:convenit,
well, it is agreed, Plaut. Cas. 2, 3, 54.—Hence,convĕnĭens, entis, P. a.A.(Acc. to II. A. 2.) Agreeing, consistent, accordant, harmonious (syn.:B.consentiens, concors, congruens): bene convenientes propinqui,
Cic. Off. 1, 17, 58; cf.:convenientes optime propinqui cognatique,
id. Rosc. Am. 34, 96; Suet. Tib. 7:recta et convenientia et constantia natura desiderat,
Cic. Off. 3, 8, 35:conveniens et conjuncta constantia inter augures,
id. Div. 2, 39, 82:motus,
Lucr. 1, 1029; cf.:inter se motus,
id. 2, 941.—More frequently,(Acc. to II. B. 2.) Fitting to something, appropriate to, meet, fit, suitable, = congruens; constr. with cum, the dat., ad aliquid, inter se, in and acc. or abl., or absol.(α).With cum (rare): motus oris conveniens cum ipsius verbi demonstratione, Nigid. ap. Gell. 10, 4, 4:(β).dies conveniens cum populi vultu,
Ov. P. 2, 1, 28.—With dat. (very freq.):(γ).nihil in hac praeclarā epistulā scriptum ab Epicuro congruens et conveniens decretis ejus reperietis,
Cic. Fin. 2, 31, 99; Quint. 3, 11, 20; 6, 3, 102 al.; Suet. Tib. 50; Hor. A. P. 316; Ov. P. 3, 9, 36 et saep.:aut sibi convenientia finge,
Hor. A. P. 119; cf. Quint. 11, 1, 11:bono civi convenientissimum credidi amplecti, etc.,
Plin. Ep. 3, 18, 1:disciplina convenientissima,
Vell. 1, 6, 3.—Ad aliquid (rare):(δ).nihil est tam conveniens ad res vel secundas vel adversas,
Cic. Lael. 5, 17:sonus ad formam tauri,
Ov. Ib. 436.—In aliquid (very rare):(ε).forma in illam conveniens amplitudinem,
Vell. 2, 29, 2.—In aliquā re:(ζ).gratulatio conveniens in eā victoriā,
Liv. 45, 19, 3.—Inter se (rare):(η).in vitā omnia sint apta inter se et convenientia,
Cic. Off. 1, 40, 144:inter se motus,
Lucr. 2, 941.—Absol. (rare):b.quod sit aptum atque conveniens,
Quint. 5, 10, 123:toga,
fitting, fitting close, Ov. A. A. 1, 514:nihil convenientius ducens, quam, etc.,
Suet. Aug. 10.—Conveniens est = convenit, consentaneum est, it is fit, proper, becoming, suitable (post-Aug. and rare; cf.2.congruens): convenientius est dici,
Plin. 34, 7, 16, § 35.— Sup., Plin. Pan. 87, 1; id. Ep. 10, 3 (20), 2.— Adv.: convĕnĭen-ter, fitly, suitably, conformably, consistently (syn.. congruenter, constanter; class.;most freq. in Cic.): convenienter cum naturā vivere (with congruere),
Cic. Tusc. 5, 28, 82:convenienter naturae vivere (with congruenter),
id. Fin. 3, 7, 26; cf. id. Off. 3, 3, 13 al.; Hor. Ep. 1, 10, 12:convenienter sibi dicere (with constanter),
Cic. Tusc. 5, 9, 26; Ov. A. A. 3, 546:convenienter ad praesentem fortunae statum loqui,
Liv. 23, 5, 4.— Sup., Aug. Civ. Dei, 18, 44.—con-ventum, i, n. (acc. to II. A. 2.), an agreement, compact, covenant, convention, accord (in good prose):facere promissa, stare conventis, reddere deposita,
Cic. Off. 3, 25, 95; 1, 10, 32; id. Part. Or. 37, 130; Liv. 29, 24, 3; Sil. 1, 10 al.—As a jurid. expression, very freq. in the connection pactum conventum (for which the MSS. sometimes, perh. through interpolation, give pactum et conventum), Cic. Part. Or. 37, 130; id. de Or. 2, 24, 100; id. Caecin. 18, 51; id. Att. 6, 3, 1; Juv. 6, 25; v. pactum. -
11 compenso
com-penso ( conp-), āvi, ātum, 1, v. a., to poise, weigh several things with one another; hence, in the lang. of business, to equalize one thing with another by weighing, to balance with one another, to make good, compensate, balance against, lit. and trop. (class. in prose and poetry; most freq. in Cic.); constr. aliquid cum aliquā re, aliquā re, or absol.I.In gen.(α).Cum aliquā re:(β).nonne compensabit cum uno versiculo tot mea volumina laudum suarum,
Cic. Pis. 30, 75:laetitiam cum doloribus,
id. Fin. 2, 30, 97:bona cum vitiis,
Hor. S. 1, 3, 70.—Aliquā re:II.summi labores nostri magnā compensati gloriā,
Cic. de Or. 3, 4, 14; id. Font. 5, 13 (1, 3):damna ab aliquo aetatis fructu compensata,
id. Verr. 2, 5, 13, § 33: o vix ullo otio compensandam hanc rei publicae turpitudinem, id. Att. 7, 18, 2; id. Or. 69, 231:paucitatem pedum gravitatis suae (sc. spondei) tarditate,
id. ib. 64, 216:tot amissis te unum,
Ov. H. 3, 51: pecuniam pedibus, to make up for the low price in shoe-leather, Cato ap. Cic. Fl. 29, 72:facinora ministerio,
Curt. 10, 1, 2: reprehendens aliā laude compenses, * Quint. 11, 1, 87.—In post-Aug. poets, of a way, to shorten, spare, save:longum iter,
Sen. Hippol. 83 (cf. pensare iter, Luc. 9, 685).—Hence, compensātō, adv., with compensation or reward, Tert. Pall. 2 (al. leg. compensati). -
12 conpenso
com-penso ( conp-), āvi, ātum, 1, v. a., to poise, weigh several things with one another; hence, in the lang. of business, to equalize one thing with another by weighing, to balance with one another, to make good, compensate, balance against, lit. and trop. (class. in prose and poetry; most freq. in Cic.); constr. aliquid cum aliquā re, aliquā re, or absol.I.In gen.(α).Cum aliquā re:(β).nonne compensabit cum uno versiculo tot mea volumina laudum suarum,
Cic. Pis. 30, 75:laetitiam cum doloribus,
id. Fin. 2, 30, 97:bona cum vitiis,
Hor. S. 1, 3, 70.—Aliquā re:II.summi labores nostri magnā compensati gloriā,
Cic. de Or. 3, 4, 14; id. Font. 5, 13 (1, 3):damna ab aliquo aetatis fructu compensata,
id. Verr. 2, 5, 13, § 33: o vix ullo otio compensandam hanc rei publicae turpitudinem, id. Att. 7, 18, 2; id. Or. 69, 231:paucitatem pedum gravitatis suae (sc. spondei) tarditate,
id. ib. 64, 216:tot amissis te unum,
Ov. H. 3, 51: pecuniam pedibus, to make up for the low price in shoe-leather, Cato ap. Cic. Fl. 29, 72:facinora ministerio,
Curt. 10, 1, 2: reprehendens aliā laude compenses, * Quint. 11, 1, 87.—In post-Aug. poets, of a way, to shorten, spare, save:longum iter,
Sen. Hippol. 83 (cf. pensare iter, Luc. 9, 685).—Hence, compensātō, adv., with compensation or reward, Tert. Pall. 2 (al. leg. compensati). -
13 misceo
miscuī, mixtum (mistum), ēre1)а) мешать, смешивать (aliquid aliqua re, cum aliqua re, реже alicui rei C, H etc.); перемешивать, переплетать, сочетать (falsa veris C; utile dulci H; iram cum luctu O)б) приобщать (aliquem dis superis H; desertores sibi T); сплетать, соединять ( non potest amor cum timore misceri Sen); сливать, объединять ( tres legiones in unam T)m. certamina L (proelia, manūs Prp) — вступать в бой, бороться, сражатьсяvulnera inter se m. V — наносить друг другу раныmixto ore percutere lyram VF — петь, бряцая на лиреm. dextras T — обмениваться рукопожатиемm. sanguinem ( или genus) cum aliquo L — породниться с кем-л.cogitationes suas cum amico m. Sen — делиться своими мыслями с другом2) приготовлять (pocula O; aconīta M)3) вызывать, возбуждать, причинять (motus animorum C; incendia V)4) переворачивать, приводить в замешательство, ставить дыбом, спутывать (m. ima summis VF; caelum terramque V); волновать, приводить в смятение ( rem publicam C)5)а) наполнять, переполнятьб) оглашать (domum gemitu V; misceri clamoribus V)6) pass. misceri собираться, толпиться ( circa aliquem V)7) (тж. se m.) совокупляться (corpus cum aliqua C или alicui C, O)8)misceri aliquo Prp — превращаться в кого-л.9)se m. — принимать участие ( negotiis Dig); становиться участником ( paternae hereditati Dig)10) разделять, делить ( curas cum aliquo Sen) -
14 comparo
1.compăro ( conp-), āvi, ātum, 1, v. a. [compar], to couple together in the same relation, to connect in pairs, to pair, match, unite, join; constr. aliquid cum aliquā re, alicui rei, aliqua inter se, or absol.I.Lit. (rare but class.).A.In gen.:B.ut inter ignem et terram aquam deus animamque poneret, eaque inter se compararet et proportione conjungeret, ut, etc.,
Cic. Univ. 5 med.:comparari postremo,
id. ib. 5:ambo cum simul aspicimus, non possumus non vereri, ne male comparati sitis,
Liv. 40, 46, 4:L. Volumnius cum Ap. Claudio consul est factus, priore item consulatu inter se conparati,
id. 10, 15, 12:labella cum labellis,
Plaut. As. 3, 3, 78: quin meum senium cum dolore tuo conjungam et comparem, Att. ap. Non. p. 255, 31 (Trag. Rel. v. 90 Rib.).— Hence,Esp. of combatants, for the usu. compono, to bring together to a contest, to match:II.ut ego cum patrono disertissimo comparer,
Cic. Quint. 1, 2:cum Aesernino Samnite Pacideianus comparatus,
id. Q. Fr. 3, 4, 2; Lucil. ap. Non. p. 257, 18:Scipio et Hannibal, velut ad supremum certamen comparati duces,
Liv. 30, 28, 8:hunc Threci comparavit,
Suet. Calig. 35.—Trop.A.To couple together in judgment.1.To count one object fully equal to another, to place on the same footing, put on an equality with (rare but class.): neminem tibi profecto hominem ex omnibus aut anteposuissem umquam aut etiam comparassem, Cic. Fragm. ap. Non. p. 256, 4; cf. Nep. Iphic. 1, 1; Liv. 28, 28, 15; Quint. 10, 1, 98; Cat. 61, 65 al.:2.cum quibus (hominibus) comparari sordidum,
Cic. Rep. 1, 5, 9; so id. Fam. 12, 30, 7:et se mihi comparat Ajax?
Ov. M. 13, 338.—In gen., to place together in comparison, to compare (the usu. signif. of the word in prose and poetry):3.homo quod rationis est particeps similitudines comparat,
Cic. Off. 1, 4, 11:majora, minora, paria,
id. de Or. 2, 40, 172; id. Top. 18, 68:metaphora rei comparatur, quam volumus exprimere,
Quint. 8, 6, 8.—With dat.:equi fortis et victoris senectuti, comparat suam,
Cic. Sen. 5, 14:si regiae stirpi comparetur ignobilis,
Curt. 8, 4, 25:restat ut copiae copiis conparentur vel numero vel, etc.,
Liv. 9, 19, 1:se majori pauperiorum turbae,
Hor. S. 1, 1, 112:Periclem fulminibus et caelesti fragori comparat,
Quint. 12, 10, 24; cf. id. 12, 10, 65:necesse est sibi nimium tribuat, qui se nemini comparat,
id. 1, 2, 18:nec tantum inutilibus comparantur utilia, sed inter se quoque ipsa,
id. 3, 8, 33; cf id. 3, 6, 87.—With cum and abl.:hominem cum homine et tempus cum tempore et rem cum re,
Cic. Dom. 51, 130; id. Verr. 2, 4, 54, § 121:cum illo... ceteris rebus nullo modo comparandus es,
id. Phil. 2, 46, 117:cum meum factum cum tuo comparo,
id. Fam. 3, 6, 1; id. Off. 3, 1, 2; 2, 6, 20:corporis commoda cum externis et ipsa inter se corporis,
id. ib. 2, 25, 88:longiorem orationem cum magnitudine utilitatis,
id. ib. 2, 6, 20:victoria, quae cum Marathonio possit comparari tropaeo,
Nep. Them. 5, 3:totam causam nostram cum tota adversarii causā,
Quint. 7, 2, 22; 12, 7, 3.—With ad:nec comparandus hic quidem ad illum est,
Ter. Eun. 4, 4, 14:sed nihil comparandi causā loquar,
I will institute no comparison, Cic. Pis. 1, 3.— Hence,With rel.-clause, to reflect, consider, judge; or to prove, show, by comparing (rare): id ego semper mecum sic agito et comparo, quo pacto magnam molem minuam, Att. ap. Non. p. 256, 20:B.cum comparetur, utrum, etc.,
Auct. Her. 2, 28, 45:comparando quam intestina corporis seditio similis esset irae plebis in patres, etc.,
Liv. 2, 32, 12; cf. Tac. A. 3, 5:deinde comparat, quanto plures deleti sint homines, etc.,
Cic. Off. 2, 5, 16.—Comparare inter se, t. t., of colleagues in office, to agree together in respect to the division of duties, to come to an agreement (freq. in Liv., esp. of the consuls, who made an arrangement between themselves in respect to their provinces):C.inter se decemviri comparabant, quos ire ad bellum, quos praeesse exercitibus oporteret,
Liv. 3, 41, 7:senatusconsultum factum est, ut consules inter se provincias Italiam et Macedoniam compararent sortirenturve,
id. 42, 31, 1; 8, 20, 3; 32, 8, 1; 33, 43, 2; 26, 8, 8;41, 6, 1: (consules) comparant inter se ut, etc.,
id. 8, 6, 13; 10, 15, 12:ut consules sortirentur conparerentve inter se, uter, etc.,
id. 24, 10, 2;of the tribunes of the people,
id. 29, 20, 9;of the proprætors,
id. 40, 47, 1.—(In acc. with I. B.) Si scias quod donum huic dono contra comparet, opposes to this, Ter. Eun. 2, 3, 63.—Hence, * compărātē, adv., in or by comparison, comparatively:2. I.quaerere (opp. simpliciter),
Cic. Top. 22, 84.To prepare something with zeal, care, etc., to make ready, to set in order, furnish, provide, etc. (class.)A.Lit.:(β).magnifice et ornate convivium comparat (al. apparat),
Cic. Verr. 2, 1, 26, § 65; Tib. 1, 10, 42:sibi remedium ad magnitudinem frigorum,
Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26: se, to make one ' s self ready, to prepare one ' s self, id. Mil. 10, 28:se ad respondendum,
id. N. D. 3, 8, 19:se ad iter,
Liv. 28, 33, 1; cf. pass., id. 42, 43, 4:se ad omnis casus,
Caes. B. G. 7, 79:insidias alicui per aliquem,
Cic. Clu. 16, 47; cf.:dolum ad capiendos eos,
Liv. 23, 35, 2:comparare et constituere accusationem,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2; cf.:comparare accusatorem filio suo,
id. Clu. 67, 191:fugam,
Caes. B. G. 4, 18: domicilium [p. 387] ibi, Liv. 1, 34, 10:iter ad regem,
Nep. Alcib. 10, 3 et saep.:vultum e vultu,
to adjust according to, to fashion, Plaut. Am. 3, 3, 5.—In the histt. freq. of preparations for war: bellum,
Nep. Dion, 5, 1; id. Ages. 2, 4; id. Eum. 7, 1; Liv. 9, 29, 5; 32, 28, 7; Cic. Phil. 3, 1, 1 et saep.:arma, milites, classem,
Liv. 42, 30, 11; cf. Nep. Milt. 4, 1; id. Dion, 4, 3; id. Dat. 4, 1 and 4; id. Hann. 3, 2; Liv. 28, 13, 1; 35, 26, 1; Suet. Tib. 25; Curt. 4, 9, 3; cf.:arma latroni,
Quint. 12, 1, 1.— Pass. in mid. force:ita fiet ut isdem locis et ad suadendum et ad dissuadendum simus conparati,
Auct. Her. 3, 3, 4:ab hoc colloquio legati Romani in Boeotiam conparati sunt,
made ready to go, Liv. 42, 43, 4.—Absol.:(γ).ex hac parte diligentissime comparatur,
Cic. Fam. 16, 11, 3:tempore ad comparandum dato,
Nep. Thras. 2, 2; so Liv. 35, 45, 5; 38, 12, 7.—With inf.:B.urere tecta,
Ov. Tr. 2, 267:an ita me comparem, Non perpeti, etc.,
place myself in a condition, Ter. Eun. 1, 1, 2.—Trop. of the arrangements of nature, of civil life, of manners, customs, etc., to arrange, appoint, ordain, establish; esp. in the pass. impers.:II.ita quoique est in aetate hominum conparatum,
Plaut. Am. 2, 2, 5; cf. Ter. Heaut. 3, 1, 94 Fleck.; Liv. 3, 68, 10:more majorum comparatum est,
Cic. Rosc. Am. 53, 153; cf.:ita comparatum more majorum erat, ne, etc.,
Liv. 39, 29, 5:est ita natura comparatum ut, etc.,
Plin. Ep. 5, 19, 5:praetores, ut considerate fieret, comparaverunt,
Cic. Quint. 16, 51; so Auct. Her. 4, 16, 23; Ter. Phorm. 1, 1, 7:jam hoc prope iniquissime comparatum est, quod in morbis, etc.,
Cic. Clu. 21, 57:eis utendum censeo quae legibus conparata sunt,
Sall. C. 51, 8.—So rarely of persons:sic fuimus semper comparati, ut, etc.,
Cic. de Or. 3, 9, 32.—To procure what one does not yet possess or what is not yet in existence, to procure, get, purchase, obtain, prepare, make, collect.A.Prop.:2.negoti sibi qui volet vim parare, Navem et mulierem haec duo conparato,
Plaut. Poen. 1, 2, 2:mihi quadraginta minas,
id. Ep. 1, 2, 19:aurum ac vestem atque alia, quae opus sunt,
Ter. Heaut. 4, 8, 15:pecudes carius,
Suet. Calig. 27:merces,
Dig. 13, 4, 2 fin.:ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,
Ter. And. 4, 1, 4; so id. Heaut. 2, 4, 17:Sthenius ab adulescentio paulo studiosius haec compararat, supellectilem, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 34, § 83; Curt. 5, 6, 3:gemmas, toreumata, signa, tabulas,
Suet. Caes. 47: victum et cultum humanum labore et industriā, Cic. Oecon. ap. Col. 12, praef. § 2: Suet. Calig. 22.—Of abstract things:B.amicitias,
Cic. Inv. 1, 1, 1; cf. id. Fin. 1, 20, 65:auctoritatem sibi,
Caes. B. G. 5, 53:laudes artibus,
Cic. Fam. 2, 4, 2; id. Off. 2, 13, 45:tribunicium auxilium sibi,
Liv. 9, 34, 3 al.; Hor. Epod. 2, 30.—Trop.: sex (tribunos) ad intercessionem comparavere, brought or gained them over to their side, Liv. 4, 48, 11. -
15 conparo
1.compăro ( conp-), āvi, ātum, 1, v. a. [compar], to couple together in the same relation, to connect in pairs, to pair, match, unite, join; constr. aliquid cum aliquā re, alicui rei, aliqua inter se, or absol.I.Lit. (rare but class.).A.In gen.:B.ut inter ignem et terram aquam deus animamque poneret, eaque inter se compararet et proportione conjungeret, ut, etc.,
Cic. Univ. 5 med.:comparari postremo,
id. ib. 5:ambo cum simul aspicimus, non possumus non vereri, ne male comparati sitis,
Liv. 40, 46, 4:L. Volumnius cum Ap. Claudio consul est factus, priore item consulatu inter se conparati,
id. 10, 15, 12:labella cum labellis,
Plaut. As. 3, 3, 78: quin meum senium cum dolore tuo conjungam et comparem, Att. ap. Non. p. 255, 31 (Trag. Rel. v. 90 Rib.).— Hence,Esp. of combatants, for the usu. compono, to bring together to a contest, to match:II.ut ego cum patrono disertissimo comparer,
Cic. Quint. 1, 2:cum Aesernino Samnite Pacideianus comparatus,
id. Q. Fr. 3, 4, 2; Lucil. ap. Non. p. 257, 18:Scipio et Hannibal, velut ad supremum certamen comparati duces,
Liv. 30, 28, 8:hunc Threci comparavit,
Suet. Calig. 35.—Trop.A.To couple together in judgment.1.To count one object fully equal to another, to place on the same footing, put on an equality with (rare but class.): neminem tibi profecto hominem ex omnibus aut anteposuissem umquam aut etiam comparassem, Cic. Fragm. ap. Non. p. 256, 4; cf. Nep. Iphic. 1, 1; Liv. 28, 28, 15; Quint. 10, 1, 98; Cat. 61, 65 al.:2.cum quibus (hominibus) comparari sordidum,
Cic. Rep. 1, 5, 9; so id. Fam. 12, 30, 7:et se mihi comparat Ajax?
Ov. M. 13, 338.—In gen., to place together in comparison, to compare (the usu. signif. of the word in prose and poetry):3.homo quod rationis est particeps similitudines comparat,
Cic. Off. 1, 4, 11:majora, minora, paria,
id. de Or. 2, 40, 172; id. Top. 18, 68:metaphora rei comparatur, quam volumus exprimere,
Quint. 8, 6, 8.—With dat.:equi fortis et victoris senectuti, comparat suam,
Cic. Sen. 5, 14:si regiae stirpi comparetur ignobilis,
Curt. 8, 4, 25:restat ut copiae copiis conparentur vel numero vel, etc.,
Liv. 9, 19, 1:se majori pauperiorum turbae,
Hor. S. 1, 1, 112:Periclem fulminibus et caelesti fragori comparat,
Quint. 12, 10, 24; cf. id. 12, 10, 65:necesse est sibi nimium tribuat, qui se nemini comparat,
id. 1, 2, 18:nec tantum inutilibus comparantur utilia, sed inter se quoque ipsa,
id. 3, 8, 33; cf id. 3, 6, 87.—With cum and abl.:hominem cum homine et tempus cum tempore et rem cum re,
Cic. Dom. 51, 130; id. Verr. 2, 4, 54, § 121:cum illo... ceteris rebus nullo modo comparandus es,
id. Phil. 2, 46, 117:cum meum factum cum tuo comparo,
id. Fam. 3, 6, 1; id. Off. 3, 1, 2; 2, 6, 20:corporis commoda cum externis et ipsa inter se corporis,
id. ib. 2, 25, 88:longiorem orationem cum magnitudine utilitatis,
id. ib. 2, 6, 20:victoria, quae cum Marathonio possit comparari tropaeo,
Nep. Them. 5, 3:totam causam nostram cum tota adversarii causā,
Quint. 7, 2, 22; 12, 7, 3.—With ad:nec comparandus hic quidem ad illum est,
Ter. Eun. 4, 4, 14:sed nihil comparandi causā loquar,
I will institute no comparison, Cic. Pis. 1, 3.— Hence,With rel.-clause, to reflect, consider, judge; or to prove, show, by comparing (rare): id ego semper mecum sic agito et comparo, quo pacto magnam molem minuam, Att. ap. Non. p. 256, 20:B.cum comparetur, utrum, etc.,
Auct. Her. 2, 28, 45:comparando quam intestina corporis seditio similis esset irae plebis in patres, etc.,
Liv. 2, 32, 12; cf. Tac. A. 3, 5:deinde comparat, quanto plures deleti sint homines, etc.,
Cic. Off. 2, 5, 16.—Comparare inter se, t. t., of colleagues in office, to agree together in respect to the division of duties, to come to an agreement (freq. in Liv., esp. of the consuls, who made an arrangement between themselves in respect to their provinces):C.inter se decemviri comparabant, quos ire ad bellum, quos praeesse exercitibus oporteret,
Liv. 3, 41, 7:senatusconsultum factum est, ut consules inter se provincias Italiam et Macedoniam compararent sortirenturve,
id. 42, 31, 1; 8, 20, 3; 32, 8, 1; 33, 43, 2; 26, 8, 8;41, 6, 1: (consules) comparant inter se ut, etc.,
id. 8, 6, 13; 10, 15, 12:ut consules sortirentur conparerentve inter se, uter, etc.,
id. 24, 10, 2;of the tribunes of the people,
id. 29, 20, 9;of the proprætors,
id. 40, 47, 1.—(In acc. with I. B.) Si scias quod donum huic dono contra comparet, opposes to this, Ter. Eun. 2, 3, 63.—Hence, * compărātē, adv., in or by comparison, comparatively:2. I.quaerere (opp. simpliciter),
Cic. Top. 22, 84.To prepare something with zeal, care, etc., to make ready, to set in order, furnish, provide, etc. (class.)A.Lit.:(β).magnifice et ornate convivium comparat (al. apparat),
Cic. Verr. 2, 1, 26, § 65; Tib. 1, 10, 42:sibi remedium ad magnitudinem frigorum,
Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26: se, to make one ' s self ready, to prepare one ' s self, id. Mil. 10, 28:se ad respondendum,
id. N. D. 3, 8, 19:se ad iter,
Liv. 28, 33, 1; cf. pass., id. 42, 43, 4:se ad omnis casus,
Caes. B. G. 7, 79:insidias alicui per aliquem,
Cic. Clu. 16, 47; cf.:dolum ad capiendos eos,
Liv. 23, 35, 2:comparare et constituere accusationem,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2; cf.:comparare accusatorem filio suo,
id. Clu. 67, 191:fugam,
Caes. B. G. 4, 18: domicilium [p. 387] ibi, Liv. 1, 34, 10:iter ad regem,
Nep. Alcib. 10, 3 et saep.:vultum e vultu,
to adjust according to, to fashion, Plaut. Am. 3, 3, 5.—In the histt. freq. of preparations for war: bellum,
Nep. Dion, 5, 1; id. Ages. 2, 4; id. Eum. 7, 1; Liv. 9, 29, 5; 32, 28, 7; Cic. Phil. 3, 1, 1 et saep.:arma, milites, classem,
Liv. 42, 30, 11; cf. Nep. Milt. 4, 1; id. Dion, 4, 3; id. Dat. 4, 1 and 4; id. Hann. 3, 2; Liv. 28, 13, 1; 35, 26, 1; Suet. Tib. 25; Curt. 4, 9, 3; cf.:arma latroni,
Quint. 12, 1, 1.— Pass. in mid. force:ita fiet ut isdem locis et ad suadendum et ad dissuadendum simus conparati,
Auct. Her. 3, 3, 4:ab hoc colloquio legati Romani in Boeotiam conparati sunt,
made ready to go, Liv. 42, 43, 4.—Absol.:(γ).ex hac parte diligentissime comparatur,
Cic. Fam. 16, 11, 3:tempore ad comparandum dato,
Nep. Thras. 2, 2; so Liv. 35, 45, 5; 38, 12, 7.—With inf.:B.urere tecta,
Ov. Tr. 2, 267:an ita me comparem, Non perpeti, etc.,
place myself in a condition, Ter. Eun. 1, 1, 2.—Trop. of the arrangements of nature, of civil life, of manners, customs, etc., to arrange, appoint, ordain, establish; esp. in the pass. impers.:II.ita quoique est in aetate hominum conparatum,
Plaut. Am. 2, 2, 5; cf. Ter. Heaut. 3, 1, 94 Fleck.; Liv. 3, 68, 10:more majorum comparatum est,
Cic. Rosc. Am. 53, 153; cf.:ita comparatum more majorum erat, ne, etc.,
Liv. 39, 29, 5:est ita natura comparatum ut, etc.,
Plin. Ep. 5, 19, 5:praetores, ut considerate fieret, comparaverunt,
Cic. Quint. 16, 51; so Auct. Her. 4, 16, 23; Ter. Phorm. 1, 1, 7:jam hoc prope iniquissime comparatum est, quod in morbis, etc.,
Cic. Clu. 21, 57:eis utendum censeo quae legibus conparata sunt,
Sall. C. 51, 8.—So rarely of persons:sic fuimus semper comparati, ut, etc.,
Cic. de Or. 3, 9, 32.—To procure what one does not yet possess or what is not yet in existence, to procure, get, purchase, obtain, prepare, make, collect.A.Prop.:2.negoti sibi qui volet vim parare, Navem et mulierem haec duo conparato,
Plaut. Poen. 1, 2, 2:mihi quadraginta minas,
id. Ep. 1, 2, 19:aurum ac vestem atque alia, quae opus sunt,
Ter. Heaut. 4, 8, 15:pecudes carius,
Suet. Calig. 27:merces,
Dig. 13, 4, 2 fin.:ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,
Ter. And. 4, 1, 4; so id. Heaut. 2, 4, 17:Sthenius ab adulescentio paulo studiosius haec compararat, supellectilem, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 34, § 83; Curt. 5, 6, 3:gemmas, toreumata, signa, tabulas,
Suet. Caes. 47: victum et cultum humanum labore et industriā, Cic. Oecon. ap. Col. 12, praef. § 2: Suet. Calig. 22.—Of abstract things:B.amicitias,
Cic. Inv. 1, 1, 1; cf. id. Fin. 1, 20, 65:auctoritatem sibi,
Caes. B. G. 5, 53:laudes artibus,
Cic. Fam. 2, 4, 2; id. Off. 2, 13, 45:tribunicium auxilium sibi,
Liv. 9, 34, 3 al.; Hor. Epod. 2, 30.—Trop.: sex (tribunos) ad intercessionem comparavere, brought or gained them over to their side, Liv. 4, 48, 11. -
16 consentiens
I.= unā sentio, to feel together: multa (corpora, i. e. substances) Quae neque conecti potuere neque intus Vitalis motus consentire atque imitari, Lucr. 2, 717 Lachm.; cf.:II.consentire animam totam per membra videmus,
id. 3, 153; Scrib. Comp. 104.—To agree, accord, harmonize with a person or thing; to assert unitedly, determine in common, decree, to unite upon something accordantly, etc. (freq and class. in prose and poetry); constr with cum, inter se, the dat., or absol. of person; and with the acc., de, ad, in, the inf.. causā, or absol. of the thing.A.Lit., with personal subjects.1.In a good sense, with acc. and inf.: HONC. OINO. PLOIRVME. COSENTIONT. ROMAI. DVONORO. OPTVMO. FVISE. VIRO... LVCIOM. SCIPIONE., etc. (i. e. hunc unum plurimi consentiunt Romanum bonorum optimum fuisse virum... Lucium Scipionem), inscription of the Scipios, C. I. L. 1, 32: Wordsworth, Fragm, and Spec. p. 160; cf. Cic. Fin. 2, 35, 116; and id. Sen. 17, 61:2.omnes mortales unā mente consentiunt, omnia arma eorum, qui haec salva velint, contra illam pestem esse capienda,
id. Phil. 4, 3, 7; so Quint. 1, 10, 33; 2, 15, 36 al.; Tac. A. 6, 28 al.—With inf.:seu quicquid ubique magnificum est in claritatem ejus (sc. Herculis) referre consensimus,
Tac. G. 34 fin. —With de de amicitiae utilitate omnes uno ore consentiunt, Cic. Lael. 23, 86; so id. Phil. 1, 9, 21:cum aliquo de aliquā re,
id. Ac. 2, 42. 131.—With [p. 429] cum:consentire cum aliquā re, verbis discrepare,
Cic. Fin. 4, 26, 72:cum his (oratoribus) philosophi consentiunt,
Quint. 2, 17, 2; so Suet. Aug. 58.—With dat.:illis superioribus,
Quint. 2, 15, 32; so id. 5, 14, 33:sibi ipse,
Cic. Off. 1, 2, 5; cf. id. Clu. 22, 60:cui parti,
Quint. 5, 14, 9:iis, quibus delectantur,
id. 5, 11, 19:studiis alicujus,
Hor. Ep. 1, 18, 65 al. —With adversus:adversus maleficium omne consensimus,
Sen. Ben. 3, 6, 2:adversus patrem cum amicis,
Val. Max. 9, 11, ext. 3.—With ad:parvo exercitu, sed ad benevolentiam erga nos consentiente,
Cic. Att. 5, 18, 2; id. Tusc. 3, 2, 3; id. N. D. 2, 23, 60; 2, 46, 119; id. Cat. 4, 7, 15; 4, 9, 18; cf.:ad rem publicam conservandam,
id. Phil. 4, 4, 10:ad decernendum triumphum,
Liv. 36, 40, 10:ad necem ejus,
id. 39, 50, 6:ad indutias,
Suet. Calig. 5.—With in:in homine non, ut omne, omnia in unum consentientia, sed singulis membris suum cuique consilium,
Liv. 2, 32, 9:in hoc non contumaciter consentio,
Quint. 11, 3, 11; cf.:consentire in asserendā libertate,
Suet. Calig. 60: puro pioque duello quaerendas censeo itaque consentio consciscoque, old formula of voting in Liv. 1, 32, 12.—With ut:senatus... censuit consensit conscivit ut bellum cum priscis Latinis fieret, old formula for declaring war,
Liv. 1, 32, 13.—With ne:constat, ad alia discordes in uno adversus patrum voluntatem consensisse, ne dicerent dictatorem,
Liv. 4, 26, 7.—With acc. rei:consensit et senatus bellum,
i. e. has voted, decreed war, Liv. 8, 6, 8:bellum erat consensum,
id. 1, 32, 12:consensa in posterum diem contio,
id. 24, 38, 11.—With inf.:si consenserint possessores non vendere, quid futurum est?
Cic. Agr. 1, 5, 15. — Impers.:de prioribus consentitur,
Tac. A. 1, 13:inter plurimos consensum est duas esse partes,
Quint. 9, 1, 17; 5, 10, 12; Liv. 9, 7, 7; so,consensum est, ut, etc.,
id. 30, 24, 11.—In a bad sense, to agree to any wrong, to join in, to plot together, conspire, take part in, etc.:B.neque se cum Belgis reliquis consensisse, neque contra populum Romanum omnino conjurasse,
Caes. B. G. 2, 3; so id. ib. fin.:belli faciendi causā,
Cic. Verr. 2, 5, 8, § 18:urbem inflammare,
id. Phil. 2, 7, 17:quod consensisset cum Hispanis quibusdam... eum (Pompeium) comprehendere,
id. Fam. 6, 18, 2:ad prodendam Hannibali urbem Romanam,
Liv. 27, 9, 14:ad aliquem opprimendum,
Nep. Dat. 5, 2:quod undique abierat, antequam consentirent,
Liv. 23, 28, 4; so absol., id. 34, 49, 9 al.—Transf., with inanimate subjects, to accord, agree, harmonize with, to fit, suit, etc.(α).With cum: sed mihi ne utiquam cor consentit cum oculorum aspectu, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 17, 52; cf.:(β).cum vultus Domitii cum oratione non consentiret,
Caes. B. C. 1, 19; Quint. 11, 1, 2; 11, 3, 113; 11, 3, 122: secum ipsa (oratio;together with sibi constet),
Cic. Univ. 3; id. Brut. 38, 141:precor... ut vestrae mentes atque sententiae cum populi Romani voluntatibus suffragiisque consentiant,
id. Mur. 1, 1; Dig. 46, 4, 14.—With inter se:(γ).(pulchritudo corporis) delectat hoc ipso, quod inter se omnes partes cum quodam lepore consentiunt,
Cic. Off. 1, 28, 98; Quint. 5, 7, 29.—With dat.:(δ).si personis, si temporibus, si locis ea quae narrantur consentiunt,
Cic. Part. Or. 9, 32; id. Phil. 1, 1, 2; id. Att. 7, 3, 3; Quint. 11, 3, 65; 11, 3, 164 al.:sibi ipsa lex,
id. 2, 4, 37.—Absol., Lucr. 3, 170; 2, 915; 3, 154:1.ratio nostra consentit, pugnat oratio, etc.,
Cic. Fin. 3, 3, 10:judicationem et statum semper consentire,
Quint. 3, 11, 20:nisi ab imo ad summum omnibus intenta nervis consentiat (cithara),
id. 2, 8, 15:utrumque nostrum incredibili modo Consentit astrum,
Hor. C. 2, 17, 22.—Hence,con-sentĭens, entis, P. a., agreeing, accordant, unanimous:2.tanta rerum consentiens, conspirans, continuata cognatio,
Cic. N. D. 2, 7, 19:cujus de laudibus omnium esset fama consentiens,
id. Sen. 17, 61:animi,
id. Div. 2, 58, 119:consilium omnis vitae,
id. Tusc. 5, 25, 72.— Abl. consentiente and -ti:hominum consentiente auctoritate contenti non sumus?
Cic. Div. 1, 39, 84; so,consentiente voce,
Suet. Galb. 13;on the other hand, clamore consentienti pugnam poscunt,
Liv. 10, 40, 1.— -
17 consentio
I.= unā sentio, to feel together: multa (corpora, i. e. substances) Quae neque conecti potuere neque intus Vitalis motus consentire atque imitari, Lucr. 2, 717 Lachm.; cf.:II.consentire animam totam per membra videmus,
id. 3, 153; Scrib. Comp. 104.—To agree, accord, harmonize with a person or thing; to assert unitedly, determine in common, decree, to unite upon something accordantly, etc. (freq and class. in prose and poetry); constr with cum, inter se, the dat., or absol. of person; and with the acc., de, ad, in, the inf.. causā, or absol. of the thing.A.Lit., with personal subjects.1.In a good sense, with acc. and inf.: HONC. OINO. PLOIRVME. COSENTIONT. ROMAI. DVONORO. OPTVMO. FVISE. VIRO... LVCIOM. SCIPIONE., etc. (i. e. hunc unum plurimi consentiunt Romanum bonorum optimum fuisse virum... Lucium Scipionem), inscription of the Scipios, C. I. L. 1, 32: Wordsworth, Fragm, and Spec. p. 160; cf. Cic. Fin. 2, 35, 116; and id. Sen. 17, 61:2.omnes mortales unā mente consentiunt, omnia arma eorum, qui haec salva velint, contra illam pestem esse capienda,
id. Phil. 4, 3, 7; so Quint. 1, 10, 33; 2, 15, 36 al.; Tac. A. 6, 28 al.—With inf.:seu quicquid ubique magnificum est in claritatem ejus (sc. Herculis) referre consensimus,
Tac. G. 34 fin. —With de de amicitiae utilitate omnes uno ore consentiunt, Cic. Lael. 23, 86; so id. Phil. 1, 9, 21:cum aliquo de aliquā re,
id. Ac. 2, 42. 131.—With [p. 429] cum:consentire cum aliquā re, verbis discrepare,
Cic. Fin. 4, 26, 72:cum his (oratoribus) philosophi consentiunt,
Quint. 2, 17, 2; so Suet. Aug. 58.—With dat.:illis superioribus,
Quint. 2, 15, 32; so id. 5, 14, 33:sibi ipse,
Cic. Off. 1, 2, 5; cf. id. Clu. 22, 60:cui parti,
Quint. 5, 14, 9:iis, quibus delectantur,
id. 5, 11, 19:studiis alicujus,
Hor. Ep. 1, 18, 65 al. —With adversus:adversus maleficium omne consensimus,
Sen. Ben. 3, 6, 2:adversus patrem cum amicis,
Val. Max. 9, 11, ext. 3.—With ad:parvo exercitu, sed ad benevolentiam erga nos consentiente,
Cic. Att. 5, 18, 2; id. Tusc. 3, 2, 3; id. N. D. 2, 23, 60; 2, 46, 119; id. Cat. 4, 7, 15; 4, 9, 18; cf.:ad rem publicam conservandam,
id. Phil. 4, 4, 10:ad decernendum triumphum,
Liv. 36, 40, 10:ad necem ejus,
id. 39, 50, 6:ad indutias,
Suet. Calig. 5.—With in:in homine non, ut omne, omnia in unum consentientia, sed singulis membris suum cuique consilium,
Liv. 2, 32, 9:in hoc non contumaciter consentio,
Quint. 11, 3, 11; cf.:consentire in asserendā libertate,
Suet. Calig. 60: puro pioque duello quaerendas censeo itaque consentio consciscoque, old formula of voting in Liv. 1, 32, 12.—With ut:senatus... censuit consensit conscivit ut bellum cum priscis Latinis fieret, old formula for declaring war,
Liv. 1, 32, 13.—With ne:constat, ad alia discordes in uno adversus patrum voluntatem consensisse, ne dicerent dictatorem,
Liv. 4, 26, 7.—With acc. rei:consensit et senatus bellum,
i. e. has voted, decreed war, Liv. 8, 6, 8:bellum erat consensum,
id. 1, 32, 12:consensa in posterum diem contio,
id. 24, 38, 11.—With inf.:si consenserint possessores non vendere, quid futurum est?
Cic. Agr. 1, 5, 15. — Impers.:de prioribus consentitur,
Tac. A. 1, 13:inter plurimos consensum est duas esse partes,
Quint. 9, 1, 17; 5, 10, 12; Liv. 9, 7, 7; so,consensum est, ut, etc.,
id. 30, 24, 11.—In a bad sense, to agree to any wrong, to join in, to plot together, conspire, take part in, etc.:B.neque se cum Belgis reliquis consensisse, neque contra populum Romanum omnino conjurasse,
Caes. B. G. 2, 3; so id. ib. fin.:belli faciendi causā,
Cic. Verr. 2, 5, 8, § 18:urbem inflammare,
id. Phil. 2, 7, 17:quod consensisset cum Hispanis quibusdam... eum (Pompeium) comprehendere,
id. Fam. 6, 18, 2:ad prodendam Hannibali urbem Romanam,
Liv. 27, 9, 14:ad aliquem opprimendum,
Nep. Dat. 5, 2:quod undique abierat, antequam consentirent,
Liv. 23, 28, 4; so absol., id. 34, 49, 9 al.—Transf., with inanimate subjects, to accord, agree, harmonize with, to fit, suit, etc.(α).With cum: sed mihi ne utiquam cor consentit cum oculorum aspectu, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 17, 52; cf.:(β).cum vultus Domitii cum oratione non consentiret,
Caes. B. C. 1, 19; Quint. 11, 1, 2; 11, 3, 113; 11, 3, 122: secum ipsa (oratio;together with sibi constet),
Cic. Univ. 3; id. Brut. 38, 141:precor... ut vestrae mentes atque sententiae cum populi Romani voluntatibus suffragiisque consentiant,
id. Mur. 1, 1; Dig. 46, 4, 14.—With inter se:(γ).(pulchritudo corporis) delectat hoc ipso, quod inter se omnes partes cum quodam lepore consentiunt,
Cic. Off. 1, 28, 98; Quint. 5, 7, 29.—With dat.:(δ).si personis, si temporibus, si locis ea quae narrantur consentiunt,
Cic. Part. Or. 9, 32; id. Phil. 1, 1, 2; id. Att. 7, 3, 3; Quint. 11, 3, 65; 11, 3, 164 al.:sibi ipsa lex,
id. 2, 4, 37.—Absol., Lucr. 3, 170; 2, 915; 3, 154:1.ratio nostra consentit, pugnat oratio, etc.,
Cic. Fin. 3, 3, 10:judicationem et statum semper consentire,
Quint. 3, 11, 20:nisi ab imo ad summum omnibus intenta nervis consentiat (cithara),
id. 2, 8, 15:utrumque nostrum incredibili modo Consentit astrum,
Hor. C. 2, 17, 22.—Hence,con-sentĭens, entis, P. a., agreeing, accordant, unanimous:2.tanta rerum consentiens, conspirans, continuata cognatio,
Cic. N. D. 2, 7, 19:cujus de laudibus omnium esset fama consentiens,
id. Sen. 17, 61:animi,
id. Div. 2, 58, 119:consilium omnis vitae,
id. Tusc. 5, 25, 72.— Abl. consentiente and -ti:hominum consentiente auctoritate contenti non sumus?
Cic. Div. 1, 39, 84; so,consentiente voce,
Suet. Galb. 13;on the other hand, clamore consentienti pugnam poscunt,
Liv. 10, 40, 1.— -
18 cosentio
I.= unā sentio, to feel together: multa (corpora, i. e. substances) Quae neque conecti potuere neque intus Vitalis motus consentire atque imitari, Lucr. 2, 717 Lachm.; cf.:II.consentire animam totam per membra videmus,
id. 3, 153; Scrib. Comp. 104.—To agree, accord, harmonize with a person or thing; to assert unitedly, determine in common, decree, to unite upon something accordantly, etc. (freq and class. in prose and poetry); constr with cum, inter se, the dat., or absol. of person; and with the acc., de, ad, in, the inf.. causā, or absol. of the thing.A.Lit., with personal subjects.1.In a good sense, with acc. and inf.: HONC. OINO. PLOIRVME. COSENTIONT. ROMAI. DVONORO. OPTVMO. FVISE. VIRO... LVCIOM. SCIPIONE., etc. (i. e. hunc unum plurimi consentiunt Romanum bonorum optimum fuisse virum... Lucium Scipionem), inscription of the Scipios, C. I. L. 1, 32: Wordsworth, Fragm, and Spec. p. 160; cf. Cic. Fin. 2, 35, 116; and id. Sen. 17, 61:2.omnes mortales unā mente consentiunt, omnia arma eorum, qui haec salva velint, contra illam pestem esse capienda,
id. Phil. 4, 3, 7; so Quint. 1, 10, 33; 2, 15, 36 al.; Tac. A. 6, 28 al.—With inf.:seu quicquid ubique magnificum est in claritatem ejus (sc. Herculis) referre consensimus,
Tac. G. 34 fin. —With de de amicitiae utilitate omnes uno ore consentiunt, Cic. Lael. 23, 86; so id. Phil. 1, 9, 21:cum aliquo de aliquā re,
id. Ac. 2, 42. 131.—With [p. 429] cum:consentire cum aliquā re, verbis discrepare,
Cic. Fin. 4, 26, 72:cum his (oratoribus) philosophi consentiunt,
Quint. 2, 17, 2; so Suet. Aug. 58.—With dat.:illis superioribus,
Quint. 2, 15, 32; so id. 5, 14, 33:sibi ipse,
Cic. Off. 1, 2, 5; cf. id. Clu. 22, 60:cui parti,
Quint. 5, 14, 9:iis, quibus delectantur,
id. 5, 11, 19:studiis alicujus,
Hor. Ep. 1, 18, 65 al. —With adversus:adversus maleficium omne consensimus,
Sen. Ben. 3, 6, 2:adversus patrem cum amicis,
Val. Max. 9, 11, ext. 3.—With ad:parvo exercitu, sed ad benevolentiam erga nos consentiente,
Cic. Att. 5, 18, 2; id. Tusc. 3, 2, 3; id. N. D. 2, 23, 60; 2, 46, 119; id. Cat. 4, 7, 15; 4, 9, 18; cf.:ad rem publicam conservandam,
id. Phil. 4, 4, 10:ad decernendum triumphum,
Liv. 36, 40, 10:ad necem ejus,
id. 39, 50, 6:ad indutias,
Suet. Calig. 5.—With in:in homine non, ut omne, omnia in unum consentientia, sed singulis membris suum cuique consilium,
Liv. 2, 32, 9:in hoc non contumaciter consentio,
Quint. 11, 3, 11; cf.:consentire in asserendā libertate,
Suet. Calig. 60: puro pioque duello quaerendas censeo itaque consentio consciscoque, old formula of voting in Liv. 1, 32, 12.—With ut:senatus... censuit consensit conscivit ut bellum cum priscis Latinis fieret, old formula for declaring war,
Liv. 1, 32, 13.—With ne:constat, ad alia discordes in uno adversus patrum voluntatem consensisse, ne dicerent dictatorem,
Liv. 4, 26, 7.—With acc. rei:consensit et senatus bellum,
i. e. has voted, decreed war, Liv. 8, 6, 8:bellum erat consensum,
id. 1, 32, 12:consensa in posterum diem contio,
id. 24, 38, 11.—With inf.:si consenserint possessores non vendere, quid futurum est?
Cic. Agr. 1, 5, 15. — Impers.:de prioribus consentitur,
Tac. A. 1, 13:inter plurimos consensum est duas esse partes,
Quint. 9, 1, 17; 5, 10, 12; Liv. 9, 7, 7; so,consensum est, ut, etc.,
id. 30, 24, 11.—In a bad sense, to agree to any wrong, to join in, to plot together, conspire, take part in, etc.:B.neque se cum Belgis reliquis consensisse, neque contra populum Romanum omnino conjurasse,
Caes. B. G. 2, 3; so id. ib. fin.:belli faciendi causā,
Cic. Verr. 2, 5, 8, § 18:urbem inflammare,
id. Phil. 2, 7, 17:quod consensisset cum Hispanis quibusdam... eum (Pompeium) comprehendere,
id. Fam. 6, 18, 2:ad prodendam Hannibali urbem Romanam,
Liv. 27, 9, 14:ad aliquem opprimendum,
Nep. Dat. 5, 2:quod undique abierat, antequam consentirent,
Liv. 23, 28, 4; so absol., id. 34, 49, 9 al.—Transf., with inanimate subjects, to accord, agree, harmonize with, to fit, suit, etc.(α).With cum: sed mihi ne utiquam cor consentit cum oculorum aspectu, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 17, 52; cf.:(β).cum vultus Domitii cum oratione non consentiret,
Caes. B. C. 1, 19; Quint. 11, 1, 2; 11, 3, 113; 11, 3, 122: secum ipsa (oratio;together with sibi constet),
Cic. Univ. 3; id. Brut. 38, 141:precor... ut vestrae mentes atque sententiae cum populi Romani voluntatibus suffragiisque consentiant,
id. Mur. 1, 1; Dig. 46, 4, 14.—With inter se:(γ).(pulchritudo corporis) delectat hoc ipso, quod inter se omnes partes cum quodam lepore consentiunt,
Cic. Off. 1, 28, 98; Quint. 5, 7, 29.—With dat.:(δ).si personis, si temporibus, si locis ea quae narrantur consentiunt,
Cic. Part. Or. 9, 32; id. Phil. 1, 1, 2; id. Att. 7, 3, 3; Quint. 11, 3, 65; 11, 3, 164 al.:sibi ipsa lex,
id. 2, 4, 37.—Absol., Lucr. 3, 170; 2, 915; 3, 154:1.ratio nostra consentit, pugnat oratio, etc.,
Cic. Fin. 3, 3, 10:judicationem et statum semper consentire,
Quint. 3, 11, 20:nisi ab imo ad summum omnibus intenta nervis consentiat (cithara),
id. 2, 8, 15:utrumque nostrum incredibili modo Consentit astrum,
Hor. C. 2, 17, 22.—Hence,con-sentĭens, entis, P. a., agreeing, accordant, unanimous:2.tanta rerum consentiens, conspirans, continuata cognatio,
Cic. N. D. 2, 7, 19:cujus de laudibus omnium esset fama consentiens,
id. Sen. 17, 61:animi,
id. Div. 2, 58, 119:consilium omnis vitae,
id. Tusc. 5, 25, 72.— Abl. consentiente and -ti:hominum consentiente auctoritate contenti non sumus?
Cic. Div. 1, 39, 84; so,consentiente voce,
Suet. Galb. 13;on the other hand, clamore consentienti pugnam poscunt,
Liv. 10, 40, 1.— -
19 Muto
1.mūto, āvi, ātum (arch. subj. mutassis, Plaut. Aul. 3, 6, 49; inf. pass. mutarier, id. Men. prol. 74), 1, v. a. and n. freq. [moveo].I.Prop., to move, to move away or from its place, to move to a place (rare):II.neque se luna quoquam mutat,
does not move, does not budge, Plaut. Am. 1, 1, 117: illa tamen se Non habitu mutatve loco, does not quit her dress or her dwelling, Hor. S. 2, 7, 64:ne quis invitus civitate mutetur,
be forced to leave, be driven from, Cic. Balb. 13, 30:hinc dum muter,
if I can only get away from here, Ov. Tr. 5, 2, 73.—Transf.A.Of change in the thing spoken of itself.1.In gen.a.Act., to alter, change a thing (freq. and class.; cf.b.vario): sententiam mutare numquam,
Cic. Mur 29, 61: ego rogatus mutavi consilium meum. id. Fam. 4, 4, 4:consuetudinem dicendi,
id. Brut. 91, 314:mentes vestras voluntatesque,
id. Prov. Cons. 10, 25:cum testamentum mutare cuperet,
id. Clu. 11, 31: propositum. Petr. 116:ne haec mutet fidem,
Plaut. Mil. 4, 1, 36: nequeo exorare [p. 1181] ut me maneat et cum illo ut mutet fidem, Ter. Phorm. 3, 2, 28:tabulas,
to alter one's will, Juv. 14, 55.— Absol.:natura nescia mutari,
incapable of change, Juv. 13, 240. —With ob:mutatum jus ob unius feneratoris libidinem,
Liv. 8, 28, 1:facilem mutatu gentem,
Tac. A. 14, 23.—With ad:gubernatori ad incursus tempestatum... ratio mutanda est,
Quint. 10, 7, 3:ad singulas paene distinctiones vultus mutandus est,
id. 11, 3, 47.—With Gr. acc.:mutata suos flumina cursus,
Verg. E. 8, 4:negat quicquam ex Latinā ratione mutandum,
Quint. 1, 5, 89.—With cum:cum illo fidem,
Ter. Phorm. 3, 2, 28 supra; more freq. cum aliquā re, to change with or under the influence of a thing:facies locorum cum ventis simul mutatur,
Sall. J. 78, 3:qui cum fortunā non animum mutāsset,
Vell. 2, 82, 2:quarum uvarum vini jucunditas cum regione mutatur,
Col. 3, 2, 16; Ambros. in Abrah. 2, 10, 68.—With in and acc.:bona facile mutantur in pejus,
Quint. 1, 1, 5.—With ex:nisi forte non ex Graeco mutantes, etc.,
Quint. 3, 4, 14:ex feminis mutari in mares,
Plin. 7, 4, 3, § 36. —With de:de uxore nihil mutat,
Ter. And. 5, 4, 46.—With ab:quantum mutatus ab illo Hectore,
Verg. A. 2, 274:longe mutatus ab illo Sampsone, qui, etc.,
Ambros. Spir. Sanc. 2, prol. § 13.—Non mutat, with rel.-clause, it makes no difference: nec mutat confestim, an interjecto tempore, fidem suam adstrinxerunt, Pap. Dig. 46, 1, 52, § 2. —With abl. instrum. ( poet.):ut silvae foliis pronos mutantur in annos,
Hor. A. P. 60.—Neutr., = mutari, to alter, change:(β).quantum mores mutaverint argumentum,
Liv. 39, 51, 10:postquam mutabat aestus,
Tac. A. 2, 23; 12, 20:annona ex ante convectā copiā nihil mutavit,
Liv. 5, 13, 1:mox in superbiam mutans,
Tac. A. 12, 29:adeo animi mutaverant, ut clariorem inter Romanos deditio Postumium... faceret,
Liv. 9, 12, 3:tantum mutāsse fortunam, ut, etc.,
id. 29, 3, 10; 39, 51, 10.—To differ, be different:(γ).pastiones hiberno ac verno tempore hoc mutant,
Varr. R. R. 2, 2, 12:quantum mutare a Menandro Caecilius visus est,
Gell. 2, 23, 7.—Of style, to vary:2.an ego... poetis, et maxime tragicis concederem, ut ne omnibus locis eādem contentione uterentur, crebroque mutarent? etc.,
Cic. Or. 31, 109.—In partic.a.To change the color of, to color, dye (cf.:b.inficio, imbuo): aries jam suave rubenti Murice, jam croceo mutabit vellera luto,
Verg. E. 4, 44:nec lanarum colores, quibus simplex ille candor mutatus est, elui possunt,
Quint. 1, 1, 5.—To change for the better, make better, to improve: placet tibi factum, Micio? Mi.:c.non, si queam mutare,
Ter. Ad. 4, 7, 19.—To change for the worse; pass., of wine, to spoil, turn, etc.:B.ac, nisi mutatum, parcit defundere vinum,
Hor. S. 2, 2, 58:melle mutatum (sc. balsamum),
adulterated, Plin. 12, 25, 54, § 122.—Of change in its relation to other things, etc.1.In gen., to change one thing, etc., for another:2.mutatis ad celeritatem jumentis,
Caes. B. C. 3, 11:vestimenta mutanti tunica ardere visa est,
Suet. Tib. 14:calceos et vestimenta,
Cic. Mil. 10, 28.—Esp. freq.: mutare vestem, to change one's dress: An. Muta vestem. Ch. Ubi mutem?... An. Eamus ad me. Ibi proximum'st ubi mutes, Ter. Eun. 3, 5, 61 sqq.:mutando nunc vestem, nunc tegumenta capitis,
Liv. 22, 1, 3; Sen. Ep. 18, 2.—Esp., to put on the garb of mourning, of humility, etc.:pro me praesente senatus hominumque praeterea viginti millia vestem mutaverunt,
Cic. post Red. ad Quir. 3, 8:non modo ut vestem mutaret, aut supplex prensaret homines, sed, etc.,
Liv. 2, 61; 8, 37, 9; Cic. Sest. 11, 26; Hor. C. 1, 35, 23.—Esp.a.Mutata verba, i. e. figurative:b.mutata (verba), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet, sumptum ex re aliquā consequenti,
Cic. Or. 27, 92.—Of style, to vary, alter:c.reliquum est ut dicas de conversā oratione atque mutatā,
Cic. Part. Or. 7, 23:genus eloquendi... mutatum,
id. ib. 5, 16.—Of one's assertion or promise:d.quod dixi semel, hau mutabo,
will not break my word, Plaut. Bacch. 5, 2, 90.—Of place, to change, shift, alter:C.locum ex loco mutans (sc. typhon) rapidā vertigine,
Plin. 2, 48, 49, § 132; cf.: quod nec injussu populi mutari finibus posset, to be removed, Liv. 5, 46, 11:exsules sunt, etiam si solum non mutārunt,
i. e. gone into exile, Cic. Par. 4, 31:jussa pars mutare Lares et urbem Sospite cursu,
Hor. C. Sec. 39.—Of common or reciprocal relations, to interchange, exchange.—With cum:D.cum amplificatione vectigalium nomen Hieronicae legis mutare,
Cic. Verr. 2, 3, 8, § 19:ut vestem cum illo mutem,
Ter. Eun. 3, 5, 24:ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,
Liv. 21, 45, 6.—With pro:C. Hostilio pro Etruriā Tarentum mutaverant (sonatus) provinciam, pro Tarento Capuam mutaverunt,
Liv. 27, 35, 14:non debere eum incerta pro certis mutare,
Sall. J. 83, 1:mutatos pro Macedonibus Romanos dominos,
Liv. 34, 49, 6.—With abl. of that for which the exchange, etc., is made:quid terras alio calentes Sole mutamus (patriā),
Hor. C. 2, 16, 19:victoriae possessionem incertā pace mutāsse,
Liv. 9, 12, 2; also with abl. of that given in exchange, etc.:victrice patriā victam mutari,
id. 5, 30, 3.—So esp. of trading, etc., to exchange, barter, sell, etc.:coepit captivos conmercari Aleos, si quem reperire possit, qui mutet suum,
Plaut. Capt. prol. 28; cf.:homines captivos conmercatur, si queat Aliquem invenire, suum qui mutet filium,
id. ib. 1, 1, 33;1, 2, 68: hic mutat merces surgente a sole, etc.,
Hor. S. 1, 4, 29:mutandi copia,
Sall. J. 18, 5.—With abl.:uvam Furtivā mutat strigili,
Hor. S. 2, 7, 109:suburbanis lactens porcus aere mutandus est,
Col. 7, 9, 4:caetera reponantur, vel aere mutentur,
id. 8, 5, 4:aere mutandi sunt (sc. apri),
id. 9, 1, 7:quamvis Milesia magno Vellera mutentur,
Verg. G. 3, 307; so with cum and pers. with whom the exchange is made:eaque mutare cum mercatoribus vino advecticio,
Sall. J. 44, 5.—With inter:mutare res inter se instituerant,
Sall. J. 18, 9.—To forsake, abandon, leave:2.mutare, derelinquere,
Non. p. 351, 1:expertum jam principem anxii mutabant,
Tac. H. 3, 44: mihi non persuadetur... mutem meos, Lucil. ap. Non. 351, 3: mutataque sidera pondus Quaesivere suum, i. e. forsaken or abandoned by the gods, Petr. poët. 124, 264.—Hence, mūtā-tus, a, um, P. a., changed, i. e. different, successive:quae (facies) mutatis inducitur atque fovetur Tot medicaminibus,
Juv. 6, 472.mūto, ōnis, m., = membrum virile (rare and only poet.), Lucil. ap. Porphyr. ad Hor. S. 1, 2, 68; also id. ib. Orell. (K. and H. muttonis).3.Mūto, a Roman surname, Cic. Fragm. Or. pro Fundan. p. 445 Orell. -
20 muto
1.mūto, āvi, ātum (arch. subj. mutassis, Plaut. Aul. 3, 6, 49; inf. pass. mutarier, id. Men. prol. 74), 1, v. a. and n. freq. [moveo].I.Prop., to move, to move away or from its place, to move to a place (rare):II.neque se luna quoquam mutat,
does not move, does not budge, Plaut. Am. 1, 1, 117: illa tamen se Non habitu mutatve loco, does not quit her dress or her dwelling, Hor. S. 2, 7, 64:ne quis invitus civitate mutetur,
be forced to leave, be driven from, Cic. Balb. 13, 30:hinc dum muter,
if I can only get away from here, Ov. Tr. 5, 2, 73.—Transf.A.Of change in the thing spoken of itself.1.In gen.a.Act., to alter, change a thing (freq. and class.; cf.b.vario): sententiam mutare numquam,
Cic. Mur 29, 61: ego rogatus mutavi consilium meum. id. Fam. 4, 4, 4:consuetudinem dicendi,
id. Brut. 91, 314:mentes vestras voluntatesque,
id. Prov. Cons. 10, 25:cum testamentum mutare cuperet,
id. Clu. 11, 31: propositum. Petr. 116:ne haec mutet fidem,
Plaut. Mil. 4, 1, 36: nequeo exorare [p. 1181] ut me maneat et cum illo ut mutet fidem, Ter. Phorm. 3, 2, 28:tabulas,
to alter one's will, Juv. 14, 55.— Absol.:natura nescia mutari,
incapable of change, Juv. 13, 240. —With ob:mutatum jus ob unius feneratoris libidinem,
Liv. 8, 28, 1:facilem mutatu gentem,
Tac. A. 14, 23.—With ad:gubernatori ad incursus tempestatum... ratio mutanda est,
Quint. 10, 7, 3:ad singulas paene distinctiones vultus mutandus est,
id. 11, 3, 47.—With Gr. acc.:mutata suos flumina cursus,
Verg. E. 8, 4:negat quicquam ex Latinā ratione mutandum,
Quint. 1, 5, 89.—With cum:cum illo fidem,
Ter. Phorm. 3, 2, 28 supra; more freq. cum aliquā re, to change with or under the influence of a thing:facies locorum cum ventis simul mutatur,
Sall. J. 78, 3:qui cum fortunā non animum mutāsset,
Vell. 2, 82, 2:quarum uvarum vini jucunditas cum regione mutatur,
Col. 3, 2, 16; Ambros. in Abrah. 2, 10, 68.—With in and acc.:bona facile mutantur in pejus,
Quint. 1, 1, 5.—With ex:nisi forte non ex Graeco mutantes, etc.,
Quint. 3, 4, 14:ex feminis mutari in mares,
Plin. 7, 4, 3, § 36. —With de:de uxore nihil mutat,
Ter. And. 5, 4, 46.—With ab:quantum mutatus ab illo Hectore,
Verg. A. 2, 274:longe mutatus ab illo Sampsone, qui, etc.,
Ambros. Spir. Sanc. 2, prol. § 13.—Non mutat, with rel.-clause, it makes no difference: nec mutat confestim, an interjecto tempore, fidem suam adstrinxerunt, Pap. Dig. 46, 1, 52, § 2. —With abl. instrum. ( poet.):ut silvae foliis pronos mutantur in annos,
Hor. A. P. 60.—Neutr., = mutari, to alter, change:(β).quantum mores mutaverint argumentum,
Liv. 39, 51, 10:postquam mutabat aestus,
Tac. A. 2, 23; 12, 20:annona ex ante convectā copiā nihil mutavit,
Liv. 5, 13, 1:mox in superbiam mutans,
Tac. A. 12, 29:adeo animi mutaverant, ut clariorem inter Romanos deditio Postumium... faceret,
Liv. 9, 12, 3:tantum mutāsse fortunam, ut, etc.,
id. 29, 3, 10; 39, 51, 10.—To differ, be different:(γ).pastiones hiberno ac verno tempore hoc mutant,
Varr. R. R. 2, 2, 12:quantum mutare a Menandro Caecilius visus est,
Gell. 2, 23, 7.—Of style, to vary:2.an ego... poetis, et maxime tragicis concederem, ut ne omnibus locis eādem contentione uterentur, crebroque mutarent? etc.,
Cic. Or. 31, 109.—In partic.a.To change the color of, to color, dye (cf.:b.inficio, imbuo): aries jam suave rubenti Murice, jam croceo mutabit vellera luto,
Verg. E. 4, 44:nec lanarum colores, quibus simplex ille candor mutatus est, elui possunt,
Quint. 1, 1, 5.—To change for the better, make better, to improve: placet tibi factum, Micio? Mi.:c.non, si queam mutare,
Ter. Ad. 4, 7, 19.—To change for the worse; pass., of wine, to spoil, turn, etc.:B.ac, nisi mutatum, parcit defundere vinum,
Hor. S. 2, 2, 58:melle mutatum (sc. balsamum),
adulterated, Plin. 12, 25, 54, § 122.—Of change in its relation to other things, etc.1.In gen., to change one thing, etc., for another:2.mutatis ad celeritatem jumentis,
Caes. B. C. 3, 11:vestimenta mutanti tunica ardere visa est,
Suet. Tib. 14:calceos et vestimenta,
Cic. Mil. 10, 28.—Esp. freq.: mutare vestem, to change one's dress: An. Muta vestem. Ch. Ubi mutem?... An. Eamus ad me. Ibi proximum'st ubi mutes, Ter. Eun. 3, 5, 61 sqq.:mutando nunc vestem, nunc tegumenta capitis,
Liv. 22, 1, 3; Sen. Ep. 18, 2.—Esp., to put on the garb of mourning, of humility, etc.:pro me praesente senatus hominumque praeterea viginti millia vestem mutaverunt,
Cic. post Red. ad Quir. 3, 8:non modo ut vestem mutaret, aut supplex prensaret homines, sed, etc.,
Liv. 2, 61; 8, 37, 9; Cic. Sest. 11, 26; Hor. C. 1, 35, 23.—Esp.a.Mutata verba, i. e. figurative:b.mutata (verba), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet, sumptum ex re aliquā consequenti,
Cic. Or. 27, 92.—Of style, to vary, alter:c.reliquum est ut dicas de conversā oratione atque mutatā,
Cic. Part. Or. 7, 23:genus eloquendi... mutatum,
id. ib. 5, 16.—Of one's assertion or promise:d.quod dixi semel, hau mutabo,
will not break my word, Plaut. Bacch. 5, 2, 90.—Of place, to change, shift, alter:C.locum ex loco mutans (sc. typhon) rapidā vertigine,
Plin. 2, 48, 49, § 132; cf.: quod nec injussu populi mutari finibus posset, to be removed, Liv. 5, 46, 11:exsules sunt, etiam si solum non mutārunt,
i. e. gone into exile, Cic. Par. 4, 31:jussa pars mutare Lares et urbem Sospite cursu,
Hor. C. Sec. 39.—Of common or reciprocal relations, to interchange, exchange.—With cum:D.cum amplificatione vectigalium nomen Hieronicae legis mutare,
Cic. Verr. 2, 3, 8, § 19:ut vestem cum illo mutem,
Ter. Eun. 3, 5, 24:ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,
Liv. 21, 45, 6.—With pro:C. Hostilio pro Etruriā Tarentum mutaverant (sonatus) provinciam, pro Tarento Capuam mutaverunt,
Liv. 27, 35, 14:non debere eum incerta pro certis mutare,
Sall. J. 83, 1:mutatos pro Macedonibus Romanos dominos,
Liv. 34, 49, 6.—With abl. of that for which the exchange, etc., is made:quid terras alio calentes Sole mutamus (patriā),
Hor. C. 2, 16, 19:victoriae possessionem incertā pace mutāsse,
Liv. 9, 12, 2; also with abl. of that given in exchange, etc.:victrice patriā victam mutari,
id. 5, 30, 3.—So esp. of trading, etc., to exchange, barter, sell, etc.:coepit captivos conmercari Aleos, si quem reperire possit, qui mutet suum,
Plaut. Capt. prol. 28; cf.:homines captivos conmercatur, si queat Aliquem invenire, suum qui mutet filium,
id. ib. 1, 1, 33;1, 2, 68: hic mutat merces surgente a sole, etc.,
Hor. S. 1, 4, 29:mutandi copia,
Sall. J. 18, 5.—With abl.:uvam Furtivā mutat strigili,
Hor. S. 2, 7, 109:suburbanis lactens porcus aere mutandus est,
Col. 7, 9, 4:caetera reponantur, vel aere mutentur,
id. 8, 5, 4:aere mutandi sunt (sc. apri),
id. 9, 1, 7:quamvis Milesia magno Vellera mutentur,
Verg. G. 3, 307; so with cum and pers. with whom the exchange is made:eaque mutare cum mercatoribus vino advecticio,
Sall. J. 44, 5.—With inter:mutare res inter se instituerant,
Sall. J. 18, 9.—To forsake, abandon, leave:2.mutare, derelinquere,
Non. p. 351, 1:expertum jam principem anxii mutabant,
Tac. H. 3, 44: mihi non persuadetur... mutem meos, Lucil. ap. Non. 351, 3: mutataque sidera pondus Quaesivere suum, i. e. forsaken or abandoned by the gods, Petr. poët. 124, 264.—Hence, mūtā-tus, a, um, P. a., changed, i. e. different, successive:quae (facies) mutatis inducitur atque fovetur Tot medicaminibus,
Juv. 6, 472.mūto, ōnis, m., = membrum virile (rare and only poet.), Lucil. ap. Porphyr. ad Hor. S. 1, 2, 68; also id. ib. Orell. (K. and H. muttonis).3.Mūto, a Roman surname, Cic. Fragm. Or. pro Fundan. p. 445 Orell.
См. также в других словарях:
σκοτοβινιῶ — σκοτοβινιάω in tenebris concumbere cum aliqua gestio pres imperat mp 2nd sg σκοτοβινιάω in tenebris concumbere cum aliqua gestio pres subj act 1st sg (attic epic ionic) σκοτοβινιάω in tenebris concumbere cum aliqua gestio pres ind act 1st sg… … Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)
ITALIA — I. ITALIA apud vetustissimos Scriptores, Brutiorum proprie regio est, quam Phoenices dixêre Itariam, quasi Piceariam, propter picis copiam praestantiamque, ut Bochart, erudite demonstrat. Vide eum Parte prior. l. 2. c. 26. ut et quae dicta suo… … Hofmann J. Lexicon universale
THESEUS — I. THESEUS Historicus Illustrium virorum vitas consignavit libris 5. suid. in Lex. Stob. de Fortitud. Item Corinthiacorum libros 3. Suidas et Etymologus. Etiam Thesei escriptis nattartiunculam adfert Stobaeus, Serm. de Fortit. II. THESEUS Iunior … Hofmann J. Lexicon universale
CAMERARIUS — in Regno Angliae, idem cum Cambellano seu Cubivulario est, apud Fletam, l. 2. c. 6. §. 2. Vide supra. In Regno Scotiae, idem est, qui Iustitiarius itinerans dicitur in Anglia: Is enim certis anni tempporibus totam Scotiam peragrat et in delicta… … Hofmann J. Lexicon universale
NEAPOLITANUM Regnum — pars est perampla Italiae, ad. Meridiem extensa. Terminatur ad Occasum ditione Pontisiciâ, in partibus aliis Mari; nempe a Septentrione sinu Venetô, ab Ortu Tarentinô et mari Ioniô, a Meridie mari Tyrrhenô. Ibi alias Samnium. Campania, Apulia, et … Hofmann J. Lexicon universale
HABITATIO — apud Suet. Iul. c. 38. Annuam etiam habitationem Romaeusque ad bina milia nummûm, in Italia non ultra quingenos sestertios remisit: τὸ ἐνοίκιον est, pensio sc. quae habitationis causâ penditur. Iurisconsulti etiam obventionem vocant. Et quidem A … Hofmann J. Lexicon universale
MOSCOVIA et MOSCHOVIA — MOSCOVIA, et MOSCHOVIA seu Russia alba Gallis, la Moscovie, seu etiam la Russieblanche, regio est ex praecipuis Europae versus Septentrionem, et amplissima, ubi alias maxima pars Sarmatiae Europaeae, cum aliqua parte Asiaticae. Nunc etiam Russia… … Hofmann J. Lexicon universale
Duenos Inscription — The Duenos inscription, as recorded by Heinrich Dressel. The Duenos Inscription is one of the earliest known Old Latin texts, dating from the 7th century BC. It is inscribed on the sides of a kernos, in this case a trio of small globular vases… … Wikipedia
MAGNES — I. MAGNES Atheniensis Comicus antiquae Comaediae, tempore Epicharmi, docuit fabulas 9. vicit bis. Vide Scholiast. in Equit. Aristoph. II. MAGNES Smyrnaeus puer prae ceteris mortalibus formosus, poeticâ insu per et Musicâ ornatus, coronâ insignis… … Hofmann J. Lexicon universale
THERMAE Leucenses — in Vallesiae conventu Leuciano, a praecipuo huius pago Leuca, Leuck nomen habent. Sunt in loco aditu difficili, rupibus arduis et horrendis circumdato, scaturiuntque e 5. fontibus calidis nullius odoris, per cupri et auri, cum aliqua calcis… … Hofmann J. Lexicon universale
parler — Parler: Loqui, Fari, Fabulari, Crepare, Verba facere, Mittere vocem, Voces facere, Sermocinari. {{t=g}}paralaléin,{{/t}} esse puto (ait Budaeus) quod lingua vernacula pro verbo loqui, Verba facere, dicit Parler, et {{t=g}}paralalian,{{/t}} quod… … Thresor de la langue françoyse
